• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ارکان قیاس

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ارکان قیاس به عناصر مقوّم قیاس فقهی «تمثیل منطقی» اطلاق می‌شود.



ارکان قیاس، عناصری است که قوام قیاس به آن‌ها بستگی دارد و با فقدان یکی از آن‌ها قیاس مختل می‌گردد.


این عناصر عبارت است از:
۱. اصل یا مقیس علیه: مورد یا واقعه‌ای است که حکم شرعی آن از راه نص یا اجماع بیان شده است؛
۲. فرع یا مقیس: مورد یا واقعه‌ای است که حکم آن از راه نص یا اجماع بیان نشده و مجتهد در پی کشف حکم آن است؛
۳. علت یا جامع: سبب حکم شرعی در «اصل» است و شارع بر اساس آن برای اصل، حکم صادر کرده است و همان چیزی است که مجتهد آن را جهت مشترک میان اصل و فرع می‌داند و به سبب همین اشتراک، حکم را از اصل به فرع سرایت می‌دهد؛
۴. حکم اصل: حکمی شرعی است که از راه نص یا اجماع برای اصل یا مقیسٌ علیه ثابت شده است و مجتهد قصد دارد از طریق قیاس ، آن را به فرع سرایت دهد.
برای مثال، اگر نصی به حرمت خمر (شراب انگور) به خاطر مسکر بودن آن دلالت نماید و مجتهد بخواهد از طریق قیاس، حکم فقاع (آب جو) یا نبیذ (شراب حبوبات و میوه جات) را مشخص نماید، اصل عبارت است از خمر، فرع عبارت است از فقّاع یا نبیذ، علت عبارت است از اِسکار و حکم اصل عبارت است از حرمت.
[۱] زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۱، ص۶۰۶-۶۰۵.
[۲] زحیلی، وهبه، الوجیز فی اصول الفقه، ص۵۸.
[۴] خضری، محمد، اصول الفقه، ص۳۳۸.
[۵] غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج۲، ص۲۴۸.
[۷] بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، ص۹۸.
[۸] ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص ۲۱۳-۲۱۲.
[۱۱] زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج۴، ص۵۶.



۱. زحیلی، وهبه، اصول الفقه الاسلامی، ج۱، ص۶۰۶-۶۰۵.
۲. زحیلی، وهبه، الوجیز فی اصول الفقه، ص۵۸.
۳. اصفهانی، محمد حسین، الفصول الغرویة فی الاصول الفقهیة، ص۳۸۲.    
۴. خضری، محمد، اصول الفقه، ص۳۳۸.
۵. غزالی، محمد بن محمد، المستصفی من علم الاصول (به ضمیمه فواتح الرحموت بشرح مسلم الثبوت)، ج۲، ص۲۴۸.
۶. مکارم شیرازی، ناصر، انوار الاصول، ج۲، ص۵۱۹.    
۷. بحرالعلوم، محمد، الاجتهاد اصوله و احکامه، ص۹۸.
۸. ابو زهره، محمد، اصول الفقه، ص ۲۱۳-۲۱۲.
۹. بحرانی، محمد صنقور علی، المعجم الاصولی، ج۲، ص۴۰۳.    
۱۰. آمدی، علی بن محمد، الإحکام فی اصول الأحکام، ج۲، ص۱۷۳.    
۱۱. زهیرالمالکی، محمد ابوالنور، اصول الفقه، ج۴، ص۵۶.



فرهنگ‌نامه اصول فقه، تدوین توسط مرکز اطلاعات و مدارک اسلامی، ص۱۴۷، برگرفته از مقاله «ارکان قیاس».    



جعبه ابزار