الرسائل العشر (امام خمینی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
الرسائل العشر، تالیف آیة الله العظمی حضرت امام
روح الله موسوی خمینی است.
در روزهای تعطیل و روزهای نزدیک به آن، برای این که طلبه‌ها در اوقات فراغت به درس و تحصیل مشغول باشند و از مطالب عملی بهرمند گردند، اساتید حوزه در این ایام مباحث مختصری را تدریس می‌کنند، استاد گرانقدر حوزه امام راحل نیز همین شیوه را دنبال کردند و در طی دروس
فقه و
اصول، مباحث سودمند و مشکلی را تدریس فرمودند که برخی از آنها را در رساله‌های مختصر و ارزشمندی نوشته‌اند.
مباحث اصولی‌ای که در این اثر به آن پرداخته شده است، عبارتند از:
این مبحث را پس از تدریس آن در
سال ۱۳۷۳ ق آنگاه که روزهای کمی از ایام تحصیل مانده نوشته است. این مبحث بعد از بحث
تقیه در
وضو و
مسح بر
خفین آمده است. ظاهرا مؤلف هنگامی که کتاب
المکاسب المحرمه را نگاشت بر این رساله تعلیقه زد و در چاپ اول کتاب، حاشیه و متن با یکدیگر مخلوط شد.
این رساله را مؤلف هنگام تدریس آن در سال ۱۳۷۵ ق در هفت فرع و با همان ترتیب
سید یزدی (قدس سره) در
عروه الوثقی نگاشته است. چنانچه در تقریرات شاگردان ایشان آمده، این فروع را یک ماه قبل از انتهای دوران تحصیل ایراد فرموده بود. آنگاه که مباحث الفاظ در اصول فقه را به اتمام رسانید و تدریس بخش دوم اصول را به سال بعد موکول نمود. این رساله دارای مباحث ارزشمندی است که تا کنون به چاپ نرسیده است، و ظاهرا وقت به یاری حضرت امام (قدس سره) نیامد تا آن را بازبینی کند و همچنان به صورت چک نویس و ناقص باقی مانده است.
امام خمینی (قدس سره) سه رساله دیگر نیز دارند که به این شیوه تقدیم نمودند:
۱-
المسائل المستحدثة .
۲-
حکم من شغله السفر و من شغله فی السفر .
۳-
حکم قضاء الصلوات عن المیت .
این فوائد سال‌ها پیش و در هنگام جوانی امام نوشته شده است و چنانچه از برخی شاگردان ایشان نقل شده، شاید نخستین کتابی است که در
فقه و
اصول نگاشته باشد و مشتمل بر نکات مهم و رسائل سودمندی است
که عبارتند از:
۱- قاعدة من ملک شیئا ملک الاقرار به، گویی این رساله یک نامه علمی است که به صورت موضوعی رساله
شیخ اعظم انصاری در این قاعده را مورد نقد قرار می‌دهد.
۲- فی تداخل الاسباب، یک قاعده اصولی.
۳- فی نقد قیاس الاوامر التشریعیة بالعلل التکوینیة، این مبحث در کلمات علمای اصول بسیار مورد نقد و بررسی قرار گرفته و منشا آن خلط بین
تشریع و
تکوین و اعتبار و حقیقت است. این
قیاس یکی از ستونهای مهمی است که علامه
حائری یزدی نظریات خویش را بر آن بنیان نهاده است، بدین جهت این رساله به منزله نقدی علمی و
متقن بر آراء این علما است.
۴- فی موضوع
علم الاصول ، این مبحث یکی از مباحثی است که همواره مورد نقد و بررسی علمای اصول قرار گرفته بود، تا این که نظر پژوهشگران متاخر بر مبهم بودن این بحث قرار گرفت؛ ولی برخی از شبهات آنان را به پایبندی به آن وادار می‌ساخت. از دیدگاه مؤلف نیز موضوع همان حجت است، بدین علت رساله جداگانه‌ای در این موضوع نگاشت تا این شبهه مهم دفع شود.
۵- فی تبین الفجر فعلا فی اللیالی المقمرة، این یکی از فتاوای منحصر به فرد
امام خمینی (قدس سره) می‌باشد.
سه فایده دیگر نیز وجود دارد که با دست خط امام خمینی (قدس سره) نوشته شده است:
۱- فایده اول: در شرح عقود و ایقاعات.
۲- فایده دوم: در شرطهای مخالف
قرآن و مباحث مربوط به آن.
۳- فایده سوم: سخن در ابعاد مختلف روایتی است که از
رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل شده است که فرمود: «علی الید ما اخذت حتی تؤدی».
ولی به
یقین نمی‌توان آنها را به ایشان نسبت داد، زیرا برخی از مطالب این دست نوشته‌ها با دیگر تالیفاتشان ناسازگار است؛ در حالی که با تقریرات بحث‌های
آیت‌الله العظمی بروجردی (قدس سره) همخوانی دارد که شاید امام (قدس سره) آنها را از این تقریرات نسخه برداری نمود و به همین علت در ضمیمه قرار داده شد.
۱- ویرایش، جداسازی، قرار دادن عناوین مناسب و درج علامت‌های ویرایشی در متن.
۲- استخراج منابع کتاب از آیات، روایات، اقوال و اشارات، به همراه شرح حال علمایی که نامشان در متن آمده است.
۳- قرار دادن فهارس فنی برای دسترسی آسان به مطالب.
نرم افزار جامع اصول الفقه،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
