• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اهل خبره‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اهل خبره به معنای کارشناس می باشد. از اهل خبره به عنوان یکی از راه‏های اثبات موضوع احکام شرعی در باب های مختلف فقهی مانند اجتهاد و تقلید، طهارت، صلات، صوم، حج، تجارت، نکاح، قصاص و دیات سخن رفته است.




اهل خبره عبارتند از افرادی که نسبت به چیزهایی اطلاع دقیق و عمیق دارند، مانند، فقیه و پزشک.



از شیوه‏های پذیرفته و رایج نزد عقلا که شارع مقدس نیز آن را تأیید کرده رجوع جاهل به چیزی به عالم و خبره آن چیز است. و آن از مهم‏ترین دلیلهای مشروعیت تقلید به شمار می‏رود.
میزان در شناخت صحیح موضوعاتی که آثار شرعی دارند، ارزش گذاری میزان آسیبهای وارد شده بر آسیب دیده در جنایات رجوع به اهل خبره است.
رجوع بیمار به پزشک برای تشخیص ضرر داشتن عباداتی برای بیمار، رجوع زن برای تشخیص آبستنی و مدت آن و تشخیص عیب هایی که مجوز فسخ نکاح در زن و شوهر است، از موارد رجوع به اهل خبره در شرع مقدس است.



موضوعات متعلق احکام شرعی دو قسم است:
نخست موضوعاتی که تبیین آن‏ها وظیفه شارع مقدس است مانند نماز، روزه، زکات، حج، و سایر عناوین عبادات.
دوم، موضوعاتی که شارع درباره آن‏ها نظری نداشته و تنها، حکم آن‏ها را بیان کرده است. روش شناخت و تشخیص این گونه موضوعات، روش معمول عقلایی است که رجوع به «اهل خبره» یکی از راه‏های آن است.



رجوع به اهل خبره یا در مواردی است که «علم» معتبر است یا در مواردی که «ظن» کفایت می‏کند.

۴.۱ - شرایط معتبر در موارد اعتبار علم


در موارد اعتبار «علم»، شرایطی که در شهادت معتبر است- مانند ایمان، عدالت و تعدد- در اهل خبره نیز معتبر است.

۴.۲ - شرایط معتبر در موارد کفایت ظن


در موارد کفایت «ظن»، شرایط معتبر در شهادت، در اهل خبره معتبر نیست. گفته کارشناس فاسق و حتی کافر نیز اگر موجب ظن به موضوع گردد، حجت است.



در زیر به نمونه‏هایی از موارد رجوع به «اهل خبره» در هر دو مورد اشاره می‏کنیم.

۵.۱ - مصادیق اعتبار علم آوری در اهل خبره



۵.۱.۱ - عدالت و تعدد در باب قضاء ودعاوی


در باب قضا و دعاوی (دادخواهی)، دلیل خاص بر عدم پذیرش قول فرد مطلعِ مورد وثوق - هرچند یک نفر و یا کافر باشد - و اعتبار عدالت و تعدد (دو یا بیشتر بودن) در اهل خبره وجود دارد.

۵.۱.۲ - ثبوت اجتهاد و اعلمیت مجتهد


اجتهاد فرد و اعلمیت مجتهد، به شهادت دو عادل از اهل خبره ثابت می‏شود.

۵.۱.۳ - اثرگذاری شیردادن در احکام رضاع


شیر دادن زن به نوزاد به حدی که بر اثر آن، گوشت بروید و استخوان محکم شود، موجب ترتب احکام رضاع می‏شود، و در صورت شک در اثر گذاری تا آن حد، به دو کارشناس عادل رجوع می‏شود.

۵.۱.۴ - اثبات ثبوت قصاص اعضاء


در قصاص اعضا، در صورت شک در امکان استیفا به مثل ، و نیز در مواردی که مجنی علیه یا ولی او مدعی از بین رفتن یا نقص حس بینایی یا چشایی یا بویایی و یا عقل وی باشند، برای اثبات آن به دو کارشناس عادل رجوع می‏شود.
همچنین اثبات روییدن مو- در صورت وقوع جنایت بر عضو دارای مو- منوط به نظر اهل خبره است.

۵.۱.۵ - اثبات تعلق ارش بر اعضاء


اعتبار شرایط شهادت در اهل خبره در مورد تعیین ارش، مورد اختلاف است.

۵.۲ - مصادیق کفایت حصول ظن در اهل خبره


برای تشخیص قبله ، محاذات میقات در صورت عدم امکان تحصیل علم و نیز بیماری‏ای که روزه نگرفتن و تیمم را بر مکلف روا مى‏دارد، به اهل خبره هر چند فاسق يا کافر، مراجعه مى‏شود.


 
۱. الرسائل الفقهیة (وحید بهبهانی)، ص۱۱.    
۲. المبسوط ج۲، ص۱۰۴.    
۳. قواعد الاحکام ج۳، ص۶۸۶.    
۴. جواهر الکلام ج۲۳، ص۲۹۰.    
۵. جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۷۶.    
۶. تحریر الوسیلة ج۱، ص۵۳۰.    
۷. مصباح الفقاهة ج۷، ص۲۸۷.    
۸. العروة الوثقی ج۱، ص۲۳.    
۹. جواهر الکلام ج۲۹، ص۲۷۶.    
۱۰. جواهر الکلام ج۴۲، ص۴۰۲.    
۱۱. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۰۲.    
۱۲. جواهر الکلام ج۴۳، ص۳۱۱.    
۱۳. تحریر الوسیلة ج۲، ص۵۸۸-۵۹۱.    
۱۴. الروضة البهیة ج۱۰، ص۲۰۰.    
۱۵. تحریر الوسیلة ج۲، ص۵۷۱.    
۱۶. جواهر الکلام ج۷، ص۳۴۵-۳۴۸.    
۱۷. العروة الوثقی ج۴، ص۶۳۷.    
۱۸. العروة الوثقی(ط-ج) ج۴، ص۶۳۷.    
۱۹. جواهر الکلام ج۱۶، ص۳۴۶.    
۲۰. جواهر الکلام ج۵، ص۱۱۰.    



فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام ج۱، ص۷۶۶-۷۶۷.    






جعبه ابزار