• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ثوبان بن بجدد در شأن نزول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ثوبان بن بُجدُد از راویان و آزادشدگان پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم می باشد.


مورخان کنیه اش را ابوعبداللّه،
[۱] الطبقات، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۰.    
[۲] اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
ابوعبدالرحمن
[۳] الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
[۴] اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
یا ابوعبدالکریم
[۵] البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
[۶] تاریخ دمشق، ج۴، ص۲۵۹.    
[۷] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
و نام پدرش را بُجدد، جَحدر و...
[۸] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
[۹] اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
[۱۰] البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
دانسته‌اند.
او را از اهالی یمن
[۱۱] الطبقات، ابن خیاط     ، ص۳۲.
[۱۲] تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۶۶.    
و از منطقه‌ای به نام سراة
[۱۳] الطبقات، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۰.    
[۱۴] الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
و از عرب قحطانی و از قبیله مذحج یا تیره حکم بن سعد ، از زیر مجموعه‌های حمیر
[۱۵] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
[۱۶] اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
[۱۷] المعارف، ص۱۴۷.    
شمرده‌اند.

ثوبان در دوره جاهلی برده بود و چون پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم وی را خرید و آزاد کرد،
[۱۸] الطبقات، ابن خیاط، ص۳۲.    
[۱۹] البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
او را هاشمی و از موالی قریش
[۲۰] الثقات، ج۳، ص۴۸.    
[۲۱] الانساب، ج۱، ص۵۱۶.
یا پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
[۲۲] رجال الطوسی، ص۳۰.    
[۲۳] جامع الرواة، ج۱، ص۱۴۱.    
خوانده‌اند.
ثوبان پس از آزادی و مخیّر شدن میان بازگشت نزد خویشانش و ماندن نزد پیامبر اعظم صلی الله علیه و آله؛ اقامت نزد آن حضرت را برگزید
[۲۴] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
و تا رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در کنار آن حضرت بود.
[۲۵] الکامل، ج۲۰، ص۵۶۴.
[۲۶] المعارف، ص۱۴۷.    


علاقه و شیفتگی ثوبان به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم چنان بود که قلب خود را مملوّ از دوستی آن حضرت می‌دانست و تکه تکه شدن و سوزانده شدن قلبش را بهتر از آن می‌دانست که بخواهد به پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم و خاندانش بغض و کینه‌ای داشته باشد.
[۲۷] بحارالانوار، ج۲۷، ص۱۰۰.    
[۲۸] تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، ص۳۷۰.    

علاقه و دوستی او چنان بود که روزی با چهره‌ای رنگ پریده و پر اندوه نزد پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم آمد و چون حضرت علت آن حال را جویا شد ثوبان نگرانی خود را در خصوص جدایی از پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در دنیا و آخرت سبب اندوه خود بیان کرد،
[۲۹] تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۷۴.    
از این رو برخی از مفسران نزول آیه ۶۹ سوره نساء را در شان وی می‌دانند.
[۳۰] اسباب النزول، ص۱۱۰.
[۳۱] مجمع البیان، ج۳، ص۱۲۵.    
این آیه همنشینی با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را پاداش دوست داران و پیروان خدا و رسولش دانسته است:
«و مَن یُطِعِ اللّهَ والرَّسولَ فَاُولـئِکَ مَعَ الَّذینَ اَنعَمَ اللّهُ عَلَیهِم مِنَ النَّبِیّینَ والصِّدّیقِینَ والشُّهَداءِ والصّــلِحینَ و حَسُنَ اُولـئِکَ رَفیقا».

ثوبان از حافظان و راویان حدیث پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نیز شمرده شده است. روایات او از آن حضرت را تا ۱۷۲ روایت نیز دانسته‌اند.
[۳۲] شذرات الذهب، ج۱، ص۶۳.
روایت «النظر الی وجه علی عبادة؛ نظر افکندن به چهره علی علیه‌السّلام عبادت است»؛ از روایات اوست.
[۳۳] الغدیر، ج۴، ص۳۸.    
[۳۴] کنزالعمال، ج۱۱، ص۶۰۱.
[۳۵] کنزالعمال، ج۱۱، ص۸۹۱.


ثوبان پس از رحلت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در فتح مصر (سال ۲۰ ق.)
[۳۶] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
[۳۷] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵۴.
[۳۸] الکامل، ج۲، ص۵۶۴.    
حضور داشت
[۳۹] تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.    
[۴۰] البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
و مدتی در مصر ، رمله و حمص ساکن بود و خانه اش در حمص را وقف هم قبیله ای‌های تهیدست خود کرد.
[۴۱] الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    


مرگ او را در زمان حکومت معاویه به سال ۵۴ قمری،
[۴۲] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
[۴۳] الثقات، ج۳، ص۴۸.    
در حمص یا مصر ذکر کرده‌اند.
[۴۴] الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
[۴۵] الثقات، ج۳، ص۴۸.    
[۴۶] الطبقات، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۰.    
برخی نیز مرگ ثوبان را به سال ۴۴ قمری دانسته‌اند.
[۴۷] البدایة والنهایه، ج۵، ص۲۳۸.    
[۴۸] السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    

از ثوبان نسلی نمانده است.
[۴۹] تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۶۸.    


اسباب النزول، الواحدی (م. ۴۶۸ ق.)؛ قاهرة، مؤسسة الحلبی و شرکاه، ۱۳۸۸ ق؛ الاستیعاب، ابن عبدالبر (م. ۴۶۳ ق.)؛ به کوشش البجاوی، بیروت، دارالجیل، ۱۴۱۲ ق؛ اسدالغابه، ابن اثیر، علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ ق.)؛ بیروت، دارالکتاب العربی؛ الانساب، السمعانی، (م. ۵۶۲ ق.)؛ به کوشش عبدالله عمر البارودی، بیروت، دارالجنان، ۱۴۰۸ ق؛ بحارالانوار، المجلسی (م. ۱۱۱۰ ق.)؛ بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۳ ق؛ البدایة والنهایه، ابن کثیر (م. ۷۷۴ ق.)؛ به کوشش علی شیری، بیروت، دار احیاء التراث العربی، ۱۴۰۸ ق؛ تاریخ مدینة دمشق، ابن عساکر (م. ۵۷۱ ق.)؛ به کوشش علی شیری، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۵ ق؛ تاریخ الیعقوبی، احمد بن یعقوب (م. ۲۹۲ ق.)؛ بیروت، دارصادر، ۱۴۱۵ ق؛ التفسیر المنسوب الی الامام العسکری علیه السلام؛ به کوشش موحد ابطحی، قم، مدرسه امام مهدی عجّل‌الله‌فرجه‌الشریف؛ ۱۴۰۹ ق؛ الثقات، ابن حبان (م. ۳۵۴ ق.)؛ به کوشش شرف الدین احمد، هند، وزارت معارف و شؤون فرهنگی؛ جامع الرواة، محمد بن علی الاردبیلی (م. ۱۱۰۱ ق.)؛ قم، مکتبة المحمدی؛ رجال الطوسی، الطوسی (م. ۴۶۰ ق.)؛ به کوشش جواد قیومی، قم، نشر اسلامی، ۱۴۱۵ ق؛ السیرة النبویه، ابن کثیر (م. ۷۷۴ ق.)؛ به کوشش مصطفی عبدالواحد، بیروت، دار المعرفة، ۱۳۹۶ ق؛ شذرات الذهب، عبدالحی بن العماد (م. ۱۰۸۹ ق.)؛ بیروت، دار الفکر؛ الطبقات، خلیفة بن خیاط (م. ۲۴۰ ق.)؛ به کوشش سهیل زکّار، بیروت، دار الفکر، ۱۴۱۴ ق؛ الطبقات الکبری، ابن سعد (م. ۲۳۰ ق.)؛ بیروت، دار صادر؛ الغدیر، الامینی (م. ۱۳۹۰ ق.)؛ تهران، دار الکتب الاسلامیة، ۱۳۶۶ ش؛ الکامل فی التاریخ، ابن اثیر علی بن محمد الجزری (م. ۶۳۰ ق.)؛ بیروت، دار صادر، ۱۳۸۵ ق؛ کنزالعمال، المتقی الهندی (م. ۹۷۵ ق.)؛ به کوشش صفوة السقاء، بیروت، الرسالة، ۱۴۱۳ ق؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن، الطبرسی (م. ۵۴۸ ق.)؛ به کوشش گروهی از علماء، بیروت، اعلمی، ۱۴۱۵ ق؛ المعارف، ابن قتیبة (م. ۲۷۶ ق.)؛ به کوشش ثروت عکاشة، قم، شریف رضی، ۱۳۷۳ ش.

۱. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۰.    
۲. ↑ اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
۳. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
۴. ↑ اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
۵. ↑ البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
۶. ↑ تاریخ دمشق، ج۴، ص۲۵۹.    
۷. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۸. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۹. ↑ اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
۱۰. ↑ البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
۱۱. ↑ الطبقات، ابن خیاط     ، ص۳۲.
۱۲. ↑ تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۶۶.    
۱۳. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۰.    
۱۴. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
۱۵. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۱۶. ↑ اسدالغابه، ج۱، ص۲۴۹.    
۱۷. ↑ المعارف، ص۱۴۷.    
۱۸. ↑ الطبقات، ابن خیاط، ص۳۲.    
۱۹. ↑ البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
۲۰. ↑ الثقات، ج۳، ص۴۸.    
۲۱. ↑ الانساب، ج۱، ص۵۱۶.
۲۲. ↑ رجال الطوسی، ص۳۰.    
۲۳. ↑ جامع الرواة، ج۱، ص۱۴۱.    
۲۴. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۲۵. ↑ الکامل، ج۲۰، ص۵۶۴.
۲۶. ↑ المعارف، ص۱۴۷.    
۲۷. ↑ بحارالانوار، ج۲۷، ص۱۰۰.    
۲۸. ↑ تفسیر منسوب به امام عسکری علیه السلام، ص۳۷۰.    
۲۹. ↑ تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۷۴.    
۳۰. ↑ اسباب النزول، ص۱۱۰.
۳۱. ↑ مجمع البیان، ج۳، ص۱۲۵.    
۳۲. ↑ شذرات الذهب، ج۱، ص۶۳.
۳۳. ↑ الغدیر، ج۴، ص۳۸.    
۳۴. ↑ کنزالعمال، ج۱۱، ص۶۰۱.
۳۵. ↑ کنزالعمال، ج۱۱، ص۸۹۱.
۳۶. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۳۷. ↑ تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۱۵۴.
۳۸. ↑ الکامل، ج۲، ص۵۶۴.    
۳۹. ↑ تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۷۱.    
۴۰. ↑ البدایة والنهایه، ج۵، ص۳۳۵.    
۴۱. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
۴۲. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۴۳. ↑ الثقات، ج۳، ص۴۸.    
۴۴. ↑ الاستیعاب، ج۱، ص۲۱۸.    
۴۵. ↑ الثقات، ج۳، ص۴۸.    
۴۶. ↑ الطبقات، ابن سعد، ج۷، ص۴۰۰.    
۴۷. ↑ البدایة والنهایه، ج۵، ص۲۳۸.    
۴۸. ↑ السیرة النبویه، ج۴، ص۶۲۱.    
۴۹. ↑ تاریخ دمشق، ج۱۱، ص۱۶۸.    


دائرةالمعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «ثوبان بن بُجدُد».    



جعبه ابزار