صغرا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


صغرا، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای یکی از دو مقدمه قیاس اقترانی؛ مشتمل بر حد اصغر است.


توضیح اصطلاح

[ویرایش]

هر قیاسی از اجزای اولیه (حدود قیاسی) و اجزای ثانویه (مقدمات قیاس) تشکیل شده است. اجزای ثانویه که همان مقدمات قیاس‌اند به لحاظ موقعیت حد اکبر و حد اصغر در آنها نام خاصی به خود گرفته‌اند، بدین صورت که مقدمه‌ای که دربردارنده حد اکبر باشد «کبرا» و مقدمه‌ای که در بردارنده حد اصغر باشد «صغرا» نامیده می‌شود.
[۱] مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
[۲] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
[۳] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۰۷-۱۰۸.

به عبارت دیگر، در قیاس اقترانی حملی، موضوع نتیجه را «حد اصغر» و مقدمه مشتمل بر آن را «صغرا» می‌نامند،
[۴] سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
[۵] شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
همچنان که محمول نتیجه را «اکبر» و مقدمه مشتمل بر آن را «کبرا» می‌نامند و آنچه را که در هر دو مقدمه تکرار می‌شود و واسطه رساندن اکبر به اصغر است «حد وسط» می‌نامند، زیرا بین آن دو واقع شده است؛
[۶] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۸.    
[۷] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
[۸] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
مثلاً در «هر انسانی حیوان است و هر حیوانی جسم است؛ پس هر انسانی جسم است»، مقدمه اول قیاس (هر انسانی حیوان است) را «صغرا» و انسانِ مذکور در این مقدمه را که در نتیجه، موضوع واقع شده است «حد اصغر»، و حیوان که در هر دو مقدمه تکرار شده است «حدّ وسط» می‌نامند. مقدمه دوم (هر حیوانی جسم است) را «کبرا» و جسمِ مذکور در این مقدمه را که محمول در نتیجه است، «حد اکبر» و حیوان را «حد وسط» می‌نامند.
[۹] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
[۱۰] ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
[۱۱] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
[۱۲] گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
[۱۳] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
[۱۴] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۸.


مستندات مقاله

[ویرایش]

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق).
• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• گرامی، محمدعلی، منطق مقارن.
• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

پانویس

[ویرایش]
 
۱. ↑ مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۲۴۲.    
۲. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة، ص۵۳.    
۳. ↑ ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۲، ص۱۰۷-۱۰۸.
۴. ↑ سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۹۸.    
۵. ↑ شیرازی، قطب‌الدین، درة التاج (منطق)، ص۱۲۴.
۶. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۰۸.    
۷. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۱.    
۸. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۱.
۹. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۱۰.
۱۰. ↑ ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل، ص۱۱۲.
۱۱. ↑ تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۸۸.
۱۲. ↑ گرامی، محمدعلی، منطق مقارن، ص۱۴۸.
۱۳. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۲۸۱.
۱۴. ↑ خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۱۴۸.


منبع

[ویرایش]

پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «صغرا»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۱/۲۹.    



جعبه ابزار