آثار بت‌پرستی (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
آثار
بت‌پرستی با توجه به
آیات قرآن عبارتند از:
از خود بيگانگى، معلول بت‌پرستى:
«وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ ... • وَتَاللَّهِ لَأَكِيدَنَّ أَصْنَامَكُم ... • فَجَعَلَهُمْ جُذَاذًا ... • قَالَ بَلْ فَعَلَهُ كَبِيرُهُمْ هَذَا فَاسْأَلُوهُمْ ... • فَرَجَعُوا إِلَى أَنفُسِهِمْ فَقَالُوا إِنَّكُمْ أَنتُمُ الظَّالِمُونَ؛
ما به ابراهیم دادیم ... و به خدا سوگند، نقشه‌ای برای نابودی بتهایتان می‌کشم ... سرانجام (با استفاده از یک فرصت مناسب)، همه آنها- جز بت بزرگشان- را قطعه قطعه کرد ... گفت: بلکه این کار را بزرگشان کرده است! از آنها بپرسید ... آنها به
وجدان خویش بازگشتند و (به خود) گفتند: «حقا که شما ستمگرید!»
بنا بر یک تفسیر، مقصود از «رجعوا الی انفسهم» تنبه بت پرستان و بازگشت آنان به
خردورزی پس از روشن شدن صداقت
ابراهیم علیه‌السّلام است.
بنابراین از آیه می‌توان استفاده کرد که آنها قبل از گفتار حضرت ابراهیم: علیه‌السّلام از خود بیگانه بوده، توان
تدبر نداشتند.
بت‌پرستى، سبب گرفتارى به
پلیدی:
«قَالُواْ أَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللّهَ وَحْدَهُ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ • قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِي فِي أَسْمَاء سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤكُم مَّا نَزَّلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ؛
گفتند: آیا به سراغ ما آمده ای که تنها خدای یگانه را بپرستیم، و آنچه را پدران ما می پرستند، رها کنیم؟! پس اگر راست می‌گویی آنچه را (از بلا و عذاب الهی) به ما وعده می‌دهی، بیاور! گفت: پلیدی و
غضب پروردگارتان، شما را فرا گرفته است! آیا با من در مورد نام‌هایی
مجادله می کنید که شما و پدرانتان (بعنوان معبود و خدا، بر بتها) گذارده اید، در حالی که خداوند هیچ دلیلی درباره آن نازل نکرده است؟! پس شما منتظر باشید، من هم با شما انتظار می کشم! (شما انتظار شکست من، و من انتظار
عذاب الهی برای شما!) »
ستم به خود، پيامد بت‌پرستى:
۱. «وَمَا ظَلَمْنَاهُمْ وَلَكِن ظَلَمُواْ أَنفُسَهُمْ فَمَا أَغْنَتْ عَنْهُمْ آلِهَتُهُمُ الَّتِي يَدْعُونَ مِن دُونِ اللّهِ مِن شَيْءٍ لِّمَّا جَاء أَمْرُ رَبِّكَ ...؛
ما به آنها ستم نكرديم؛ بلكه آنها خودشان بر خويشتن ستم روا داشتند؛ و هنگامى كه فرمان مجازات پروردگارت فرا رسيد، معبودهايى را كه غير از خدا مى‌خواندند، آنها را نجات نبخشيدند....»
۲. «فَرَجَعُوا إِلَى أَنفُسِهِمْ فَقَالُوا إِنَّكُمْ أَنتُمُ الظَّالِمُونَ؛
آنها به و جدان خویش بازگشتند و (به خود) گفتند: حقا که شما ستمگرید!» بنا بر اینکه مقصود از جمله «انتم الظالمون» ظلم کردن به خودشان باشد.
۳. «وَيَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَمْ يُنَزِّلْ بِهِ سُلْطَانًا وَمَا لَيْسَ لَهُم بِهِ عِلْمٌ وَمَا لِلظَّالِمِينَ مِن نَّصِيرٍ؛
آنها غیر از خداوند، چیزهایی را می‌پرستند که او هیچ گونه دلیلی بر آن نازل نکرده است، و چیزهایی را که علم و آگاهی به آن ندارند! و برای ستمگران، یاور و راهنمایی نیست!»
بت‌پرستى، سبب قرار گرفتن در زمره ستمكارترين مردم:
«هَؤُلَاء قَوْمُنَا اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً لَّوْلَا يَأْتُونَ عَلَيْهِم بِسُلْطَانٍ بَيِّنٍ فَمَنْ أَظْلَمُ مِمَّنِ افْتَرَى عَلَى اللَّهِ كَذِبًا؛
این قوم ما هستند که معبودهایی جز خدا انتخاب کرده‌اند چرا دلیل آشکاری (بر این کار) نمی‌آورند؟! و چه کسی ظالمتر است از آن کس که بر خدا
دروغ ببندد؟! »
عدم شايستگى شخص بت‌پرست، براى منصب
امامت و رهبرى
جامعه:
«وَإِذِ ابْتَلَى إِبْرَاهِيمَ رَبُّهُ بِكَلِمَاتٍ فَأَتَمَّهُنَّ قَالَ إِنِّي جَاعِلُكَ لِلنَّاسِ إِمَامًا قَالَ وَمِن ذُرِّيَّتِي قَالَ لاَ يَنَالُ عَهْدِي الظَّالِمِينَ؛
(به خاطر آورید) هنگامی که خداوند، ابراهیم را با وسایل گوناگونی آزمود. و او به خوبی از عهده این آزمایشها برآمد. خداوند به او فرمود: من تو را امام و پیشوای مردم قرار دادم! ابراهیم عرض کرد: از دودمان من (نیز امامانی قرار بده! ) خداوند فرمود: «پیمان من، به
ستمکاران نمی‌رسد! (و تنها آن دسته از فرزندان تو که پاک و معصوم باشند، شایسته این مقامند)»
در روایت نقل شده که حضرت ابراهیم: علیه‌السّلام از خداوند متعال سؤال کرد که ظالم از فرزندان او کیست که عهدش به او نمی‌رسد. خداوند در جواب فرمود: آن کسی که در مقابل
بت سجده کند. چنین شخصی صلاحیت رهبری جامعه و امامت
امت را ندارد.
بت‌پرستى، موجب گرفتارى به
غضب خدا:
«قَالُواْ أَجِئْتَنَا لِنَعْبُدَ اللّهَ وَحْدَهُ وَنَذَرَ مَا كَانَ يَعْبُدُ آبَاؤُنَا فَأْتِنَا بِمَا تَعِدُنَا إِن كُنتَ مِنَ الصَّادِقِينَ • قَالَ قَدْ وَقَعَ عَلَيْكُم مِّن رَّبِّكُمْ رِجْسٌ وَغَضَبٌ أَتُجَادِلُونَنِي فِي أَسْمَاء سَمَّيْتُمُوهَا أَنتُمْ وَآبَآؤكُم مَّا نَزَّلَ اللّهُ بِهَا مِن سُلْطَانٍ فَانتَظِرُواْ إِنِّي مَعَكُم مِّنَ الْمُنتَظِرِينَ؛
گفتند: آیا به سراغ ما آمده ای که تنها خدای یگانه را بپرستیم، و آنچه را پدران ما می پرستند، رها کنیم؟! پس اگر راست می‌گویی آنچه را (از بلا و عذاب الهی) به ما
وعده می دهی، بیاور گفت: پلیدی و غضب پروردگارتان، شما را فرا گرفته است! آیا با من در مورد نام‌هایی مجادله می‌کنید که شما و پدرانتان (بعنوان معبود و خدا، بر بتها) گذارده اید، در حالی که خداوند هیچ دلیلی درباره آن نازل نکرده است؟! پس شما منتظر باشید، من هم با شما انتظار می کشم! (شما انتظار شکست من، و من انتظار عذاب الهی برای شما!)»
گمراهی و
انحراف، از آثار بت‌پرستى:
۱. «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ لأَبِيهِ آزَرَ أَتَتَّخِذُ أَصْنَامًا آلِهَةً إِنِّي أَرَاكَ وَقَوْمَكَ فِي ضَلاَلٍ مُّبِينٍ؛
(به خاطر بیاورید) هنگامی را که ابراهیم به پدرش (عمویش) «
آزر» گفت: آیا بتهایی را معبودان خود انتخاب می‌کنی؟! من، تو و قوم تو را در گمراهی آشکاری می‌بینم.»
۲. «وَإِذْ قَالَ إِبْرَاهِيمُ رَبِّ اجْعَلْ هَذَا الْبَلَدَ آمِنًا وَاجْنُبْنِي وَبَنِيَّ أَن نَّعْبُدَ الأَصْنَامَ • رَبِّ إِنَّهُنَّ أَضْلَلْنَ كَثِيرًا مِّنَ النَّاسِ فَمَن تَبِعَنِي فَإِنَّهُ مِنِّي وَمَنْ عَصَانِي فَإِنَّكَ غَفُورٌ رَّحِيمٌ؛
(به یاد آورید) زمانی را که ابراهیم گفت: پروردگارا! این شهر(
مکه) را شهر امنی قرار ده! و من و فرزندانم را از پرستش بتها دور نگاه دار! پروردگارا! آنها (بتها) بسیاری از مردم را گمراه ساختند! هر کس از من پیروی کند از من است و هر کس نافرمانی من کند، تو بخشنده و مهربانی.»
۳. «وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ رُشْدَهُ مِن قَبْلُ وَكُنَّا بِه عَالِمِينَ • إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ • قَالَ لَقَدْ كُنتُمْ أَنتُمْ وَآبَاؤُكُمْ فِي ضَلَالٍ مُّبِينٍ؛
ما وسیله رشد ابراهیم را از قبل به او دادیم و از (شایستگی) او آگاه بودیم. آن هنگام که به پدرش (آزر) و قوم او گفت: این مجسمه های بی روح چیست که شما همواره آنها را پرستش می‌کنید؟! گفت: مسلما هم شما و هم پدرانتان، در گمراهی آشکاری بوده‌اید!»
۴. «يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَضُرُّهُ وَمَا لَا يَنفَعُهُ ذَلِكَ هُوَ الضَّلَالُ الْبَعِيدُ؛
او جز خدا کسی را می‌خواند که نه زیانی به او می‌رساند، و نه سودی این همان گمراهی بسیار عمیق است.»
۵. «إِن كَادَ لَيُضِلُّنَا عَنْ آلِهَتِنَا لَوْلَا أَن صَبَرْنَا عَلَيْهَا وَسَوْفَ يَعْلَمُونَ حِينَ يَرَوْنَ الْعَذَابَ مَنْ أَضَلُّ سَبِيلًا؛
اگر ما بر
پرستش خدایانمان استقامت نمی‌کردیم، بیم آن می‌رفت که ما را گمراه سازد! اما هنگامی که عذاب الهی را ببینند، بزودی می‌فهمند چه کسی گمراهتر بوده است!»
۶. «وَمَنْ أَضَلُّ مِمَّن يَدْعُو مِن دُونِ اللَّهِ مَن لَّا يَسْتَجِيبُ لَهُ إِلَى يَومِ الْقِيَامَةِ وَهُمْ عَن دُعَائِهِمْ غَافِلُونَ؛
چه کسی گمراهتر است از آن کس که معبودی غیر خدا را می‌خواند که تا
قیامت هم به او پاسخ نمی‌گوید و از خواندن آنها (کاملا) بی خبر است؟! (و صدای آنها را هیچ نمی‌شنود!)»
از آثار بت‌پرستی، نکوهش وسرزنش است.
بت‌پرستى، درپى‌دارنده
نکوهش خداوند:
۱. «أَمِ اتَّخَذُوا آلِهَةً مِّنَ الْأَرْضِ هُمْ يُنشِرُونَ؛
آیا آنها خدایانی از زمین برگزیدند که (خلق می‌کنند و) منتشر می‌سازند؟»
۲. «أَمِ اتَّخَذُوا مِن دُونِهِ آلِهَةً قُلْ هَاتُوا بُرْهَانَكُمْ هَذَا ذِكْرُ مَن مَّعِيَ وَذِكْرُ مَن قَبْلِي بَلْ أَكْثَرُهُمْ لَا يَعْلَمُونَ الْحَقَّ فَهُم مُّعْرِضُونَ؛
آیا آنها معبودانی جز خدا برگزیدند؟! بگو: دلیلتان را بیاورید! این سخن کسانی است که با من هستند، و سخن کسانی (پیامبرانی ) است که پیش از من بودند! اما بیشتر آنها
حق را نمی‌دانند و به همین دلیل (از آن) روی گردانند.»
نكوهش
حضرت ابراهیم علیه‌السلام از بت‌پرستى قومش:
«وَلَقَدْ آتَيْنَا إِبْرَاهِيمَ ... • إِذْ قَالَ لِأَبِيهِ وَقَوْمِهِ مَا هَذِهِ التَّمَاثِيلُ الَّتِي أَنتُمْ لَهَا عَاكِفُونَ • قَالَ أَفَتَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ مَا لَا يَنفَعُكُمْ شَيْئًا وَلَا يَضُرُّكُمْ • أُفٍّ لَّكُمْ وَلِمَا تَعْبُدُونَ مِن دُونِ اللَّهِ أَفَلَا تَعْقِلُونَ؛
ما به ابراهيم داديم ... آن هنگام كه به پدرش (سرپرستش كه در آن زمان عمويش آزر بود) و قوم او گفت: اين مجسمه‌ها ى بى‌روح چيست كه شما همواره آنها را پرستش مى‌كنيد؟! ابراهيم گفت: آيا جز خدا چيزى را مى‌پرستيد كه نه كمترين سودى براى شما دارد، و نه زيانى به شما مى‌رساند؟! اف بر شما و بر آنچه جز خدا می‌پرستید! آیا اندیشه نمی‌کنید (و
عقل ندارید)؟»
آثار بتها (قرآن).
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۱۱۵، برگرفته از مقاله «آثار بت‌پرستی»
