• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌عراقی ابوزرعه ولی‌الدین‌ احمد بن عبدالرحیم

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِعِراقی‌، ابوزرعه ولی‌الدین‌ احمد بن‌ عبدالرحیم‌ (۳ ذیحجه ۷۶۲-۲۷ شعبان‌ ۸۲۶ق‌/۴ اکتبر ۱۳۶۱-۶ اوت‌ ۱۴۲۳م‌)، فقیه‌ و قاضی‌ شافعی‌ مصری بود.



پدرش‌ عالم‌ مشهور حدیث‌ ، حافظ زین‌الدین‌ عراقی‌ است‌.ابن‌عراقی‌ در قاهره‌ متولد شد
[۱] سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
و در ۳ سالگی‌ همراه‌ پدر به‌ دمشق‌ رفت‌.


پدر از کودکی‌ مشوق‌ او در تحصیل‌ علم‌ بود و او را در دمشق‌ در مجالس‌ درس‌ شاگردان‌ فخرالدین‌ ابن‌ بخاری و فخرالدین‌ ابن‌ عساکر و دیگر محدثان‌ شرکت‌ داد و پس‌ از چندی به‌ قاهره‌ بازگرداند.
[۲] ابن‌فهد، محمد، «لحظ الالحاظ»، ذیل‌ تذکرة الحفاظ ذهبی‌، ج۱، ص۲۸۴- ۲۸۵، حیدرآباد دکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
[۳] ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
آنگاه‌ ابن‌عراقی‌ به‌ حفظ قرآن‌ پرداخت‌.
[۴] سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
در ۷۸۰ق‌ بار دیگر به‌ دمشق‌ رفت‌ و نزد طبقه جدیدی از محدثان‌ حدیث‌ شنید.در عین‌ حال‌ از فراگیری سایر علوم‌ نیز غافل‌ نبود.ابن‌عراقی‌ در زادگاهش‌ قاهره‌ و نیز در دمشق‌، بیت‌المقدس‌ ، مکه‌ و مدینه‌ نزد بزرگان‌ زمان‌ چون‌ سراج‌الدین‌ بلقینی‌، جمال‌الدین‌ اسنوی، برهان‌الدین‌ ابن‌ جماعه‌، ابن‌ملقن‌، جمال‌الدین‌ ابن‌ نباته‌ و ابوالبقاء سبکی‌، فقه‌ ، حدیث‌ و دیگر دانش‌ها را فراگرفت‌.
[۵] ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، ج۱، ص۳۱۳، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
[۶] سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.



پس‌ از درگذشت‌ پدر مشاغل‌ او را عهده‌دار شد و در جامع‌ طولونی‌ و مدارس‌ دیگر تدریس‌ فقه‌ و حدیث‌ را آغاز کرد و بعد از درگذشت‌ همام‌الدین‌، شیخ‌ مدرسه جمالیه‌، به‌ جانشینی‌ او برگزیده‌ شد.در دهه ۹۰ به‌ نیابت‌ قاضی‌ عمادالدین‌ کرکی‌ منصوب‌ گردید و مدت‌ ۲۰ سال‌ در این‌ مقام‌ باقی‌ ماند.در ۸۲۳ق‌ برای به‌ جای آوردن‌ مناسبک‌ حج‌ به‌ مکه‌ رفت‌ و در حرمین‌ به‌ تدریس‌ پرداخت‌.پس‌ از وفات‌ قاضی‌ جلال‌الدین‌ بلقینی‌ (۸۲۴ق‌) از سوی ملک‌ ظاهر به‌ قاضی‌ القضاتی‌ برگزیده‌ شد.


اما یک‌ سال‌ و اندی بعد در اثر دشمنی‌ برخی‌ دولتمردان‌ از این‌ مقام‌ برکنار شد و کمتر از یک‌ سال‌ بعد درگذشت‌.پیکر او را کنار پدرش‌ به‌ خاک‌ سپردند.
[۷] ابن‌حجر، احمد بن‌ علی‌، انباء الغمر بابناء العمر، ج۸، ص۲۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
[۸] سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۹- ۳۴۰، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.



متعددی برای ابن‌عراقی ذکر شده است.


۱.ذیل‌ الکاشف‌ ذهبی‌، به‌ کوشش‌ بوران‌ صناوی، بیروت‌، ۱۹۸۶م‌؛
۲.شرح‌ الصدر فی‌ ذکر لیلة القدر، که‌ در ۱۳۴۳ق‌ ضمن‌ مجموعه‌ای در قاهره‌ به‌ چاپ‌ رسیده‌ است‌.


۱.الامالی‌، نسخه‌هایی‌ از این‌ اثر در کتابخانه‌های بانکیپور موجود است‌؛
۲.تحریر الفتاوی علی‌ التنبیه‌ و المنهاج‌ و الحاوی، از این‌ اثر نسخه‌هایی‌ در کتابخانه‌های ملی‌
[۹] ملی‌، خطی‌، ج۸، ص۴۵۲.
و ازهریه‌
[۱۰] ازهریه‌، فهرست‌، ج۲، ص۴۶۰.
یافت‌ می‌شود.نسخه اخیر در ۸۵۵ق‌ کتابت‌ شده‌ است‌؛
۳.ذیل‌ علی‌ ذیل‌ العبر ذهبی‌، نسخه‌ای از این‌ اثر که‌ ذیلی‌ است‌ بر تذییل‌ پدر مؤلف‌ بر ذیل‌ العبر ذهبی‌، در کتابخانه کوپریلی‌
[۱۱] کوپریلی‌، خطی‌، ج۱، ص۵۵۲.
موجود است‌؛
۴.المستفاد من‌ مبهمات‌ المتن‌ و الاسناد، نسخه‌هایی‌ از این‌ اثر در کتابخانه‌های مرعشی‌
[۱۲] مرعشی‌، خطی‌، ج۱۰، ص۳۵۸.
و برلین‌ نگهداری‌ می‌شود؛
۵.المعین‌ علی‌ ارجوزة ابن‌ یاسمین‌، که‌ شرحی‌ است‌ بر منظومه ابن‌یاسمین‌ در جبر و مقابله‌ و نسخه‌هایی‌ از آن‌ در کتابخانه‌های اوقاف‌ بغداد ،
[۱۳] طلس‌، محمد اسعد، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ لاوقاف‌، ص۳۲۹، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
ظاهریه‌
[۱۴] ظاهریه‌، خطی‌ (ریاضیات‌)، ج۱، ص۵۸.
و برلین‌ وجود دارد؛
۶.النظم‌ الوهّاج‌ّ فی‌ نظم‌ المنهاج‌، این‌ اثر که‌ بنا به‌ تصریح‌ مؤلف‌ در ۷۸۸ق‌ تألیف‌ شده‌، شرحی‌ است‌ بر نظم‌ منهاج‌ الاصول‌ از پدرش‌ و نسخه‌ای از آن‌ در کتابخانه مجلس‌ شورا
[۱۵] شورا، خطی‌، ج۹، ص۷۰.
نگهداری می‌شود.نسخه‌هایی‌ از دیگر تألیفات‌ وی نیز در برخی‌ از کتابخانه‌های جهان‌ موجود است‌.آثار دیگری نیز از وی یاد شده‌ که‌ نسخه‌ای از آن‌ها در دست‌ نیست‌.
[۱۶] ابن‌فهد، محمد، «لحظ الالحاظ»، ذیل‌ تذکرة الحفاظ ذهبی‌، ص۲۸۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
[۱۷] ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، ج۱، ص۳۱۵، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
[۱۸] سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۴۳، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
[۱۹] داوودی، محمد، طبقات‌ المفسرین‌، ج۱، ص۵۱، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.



(۱) ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
(۲) ابن‌حجر، احمد بن‌ علی‌، انباء الغمر بابناء العمر، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
(۳) ابن‌فهد، محمد، «لحظ الالحاظ»، ذیل‌ تذکرة الحفاظ ذهبی‌، حیدرآباد دکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
(۴) ازهریه‌، فهرست‌.
(۵) داوودی، محمد، طبقات‌ المفسرین‌، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.
(۶) سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
(۷) شورا، خطی‌.
(۸) طلس‌، محمد اسعد، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ لاوقاف‌، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
(۹) ظاهریه‌، خطی‌ (ریاضیات‌).
(۱۰) کوپریلی‌، خطی‌.
(۱۱) مرعشی‌، خطی‌.
(۱۲) ملی‌، خطی‌؛


۱. سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
۲. ابن‌فهد، محمد، «لحظ الالحاظ»، ذیل‌ تذکرة الحفاظ ذهبی‌، ج۱، ص۲۸۴- ۲۸۵، حیدرآباد دکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
۳. ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
۴. سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
۵. ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، ج۱، ص۳۱۳، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
۶. سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
۷. ابن‌حجر، احمد بن‌ علی‌، انباء الغمر بابناء العمر، ج۸، ص۲۲، حیدرآباد دکن‌، ۱۳۹۵ق‌/۱۹۷۵م‌.
۸. سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۳۹- ۳۴۰، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
۹. ملی‌، خطی‌، ج۸، ص۴۵۲.
۱۰. ازهریه‌، فهرست‌، ج۲، ص۴۶۰.
۱۱. کوپریلی‌، خطی‌، ج۱، ص۵۵۲.
۱۲. مرعشی‌، خطی‌، ج۱۰، ص۳۵۸.
۱۳. طلس‌، محمد اسعد، الکشاف‌ عن‌ مخطوطات‌ خزائن‌ کتب‌ لاوقاف‌، ص۳۲۹، بغداد، ۱۳۷۲ق‌/۱۹۵۳م‌.
۱۴. ظاهریه‌، خطی‌ (ریاضیات‌)، ج۱، ص۵۸.
۱۵. شورا، خطی‌، ج۹، ص۷۰.
۱۶. ابن‌فهد، محمد، «لحظ الالحاظ»، ذیل‌ تذکرة الحفاظ ذهبی‌، ص۲۸۷، حیدرآباد دکن‌، ۱۴۰۰ق‌/۱۹۸۰م‌.
۱۷. ابن‌تغری بردی، یوسف‌، المنهل‌ الصافی‌، ج۱، ص۳۱۵، به‌ کوشش‌ احمد یوسف‌ نجاتی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۶م‌.
۱۸. سخاوی، محمد، الضوء اللامع‌، ج۱، ص۳۴۳، قاهره‌، ۱۳۵۳ق‌.
۱۹. داوودی، محمد، طبقات‌ المفسرین‌، ج۱، ص۵۱، بیروت‌، ۱۴۰۳ق‌/۱۹۸۳م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌عراقی»، ج۴، ص۱۵۰۳.    






جعبه ابزار