• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌ابی‌حجه ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ اَبی‌ حِجّه‌، ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌ معروف‌ به‌ ابن‌ ابی‌ حِجَّة (۵۶۲ -۶۴۳ق‌/۱۱۶۷- ۱۲۴۵م‌)، محدث‌، قاری‌، نحوی‌ و قاضی‌ اندلسی‌.



اگرچه‌ بعضی‌ از متأخرین‌ ابوجعفر احمد بن‌ محمد قیسی‌ قرطبی‌ را ابن‌ حِجَّة نامیده‌اند
[۱] خوانساری‌، محمدباقر، ج۱، ص۳۱۹، روضات‌الجنات‌، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۲م‌.
اما با توجه‌ به‌ ثبت‌ ابن‌ ابّار
[۲] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
و سیوطی‌
[۳] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
از متقدمین‌ و نیز حاجی خلیفه‌
[۴] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۵۹۹، استانبول‌، ۱۹۴۱م‌.
و مخلوف‌
[۵] مخلوف‌، محمد، ج۱، ص‌۱۸۲، شجرة النور الزکیة، بیروت‌، ۱۳۴۹ق‌.
وی‌ مشهور به‌ ابن‌ ابی‌ حِجّة بوده‌ است‌.


وی‌ قرآن‌ و ادبیات‌ عرب‌ را در زادگاه‌ خویش‌ قرطبه‌ فرا گرفت‌ و نزد علمای‌ آن‌ دیار به‌ استماع‌ حدیث‌ پرداخت‌.
[۶] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.

بزرگ‌ترین‌ استاد وی‌ در قرائت‌ قرآن‌ و روایات‌ ابوالقاسم‌ عبدالرحمان‌ شرّاط قرطبی‌ (د ۵۸۶ق‌/۱۱۹۰م‌) است‌.
[۷] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.

او از ابوالولید هشام‌ بن‌ عبدالله‌ حاکم‌ (د ۶۰۳ق‌/۱۲۰۶م‌) حدیث‌ شنیده‌ و اجازه‌ گرفته‌ است‌، چنان‌که‌ از خلف‌ بن‌ عبدالملک‌ بن‌ بشکوال‌ (د ۵۷۸ق‌/۱۱۸۲م‌) و ابوالعباس‌ مجریطی‌ و ابو محمد بن‌ حَوْطِ الله‌ (د ۶۱۲ق‌/۱۲۱۵م‌) و دیگران‌ نیز روایات‌ اندکی‌ شنیده‌ است‌.
[۸] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
[۹] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.



وی‌ در قرطبه‌ در صدر مدرسان‌ قرائت‌ قرآن‌ و عربی‌ قرار داشت‌
[۱۰] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
و پس‌ از سقوط قرطبه‌ به‌ دست‌ مسیحیان‌، ابن‌ ابی‌ حجة به‌ اشبیلیه‌ رفت‌ و قاضی‌ و خطیب‌ آن‌ شهر شد.
[۱۱] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.

وی‌ هنگامی‌ که‌ قصد داشت‌ از اشبیلیّه‌ با کشتی‌ به‌ شهر سبته‌ برود، خود و خانواده‌اش‌ اسیر رومیان‌ شدند و به‌ مَیورقه‌ (یا مَنورقه‌
[۱۲] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
) منتقل‌ و با پرداخت‌ فدیه‌ آزاد شدند،
[۱۳] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
اما ابن‌ ابی‌ حجة پس‌ از ۳ روز در میورقه‌ بر اثر شکنجه رومیان‌ جان‌ سپرد.
[۱۴] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.

بر طبق‌ بعضی‌ روایات‌ وی‌ بر روی‌ دریا پیش‌ از رسیدن‌ به‌ میورقه‌ در زیر شکنجه‌ کشته‌ شده‌ است‌.
[۱۵] ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۳۶، غایة النهایة، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.



ابن‌ ابار برخی‌ از آثار او را به‌ این‌ شرح‌ نام‌ برده‌ است‌: منهاج‌ العباد، تسدید اللسان‌ لذکر انواع‌ البیان‌ فی‌ العربیة تفهیم‌ القلوب‌ آیات‌ علاّم‌ الغیوب‌، مختصر التبصرة
[۱۶] ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
و سیوطی‌ از کتاب‌ الجمع‌ بین‌ الصحیحین‌
[۱۷] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
نام‌ برده‌ است‌.
در فهارس‌ اثری‌ از این‌ کتاب‌ها نیست‌.
ابن‌ ابی‌ حجة طبع‌ شعر داشته‌ و سیوطی‌
[۱۸] سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
شعر او را سست‌ خوانده‌ است‌.


(۱) ابن‌ ابار، محمد، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
(۲) ابن‌ جزری‌، محمد، غایة النهایة، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
(۳) حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، استانبول‌، ۱۹۴۱م‌.
(۴) خوانساری‌، محمدباقر، روضات‌الجنات‌، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۲م‌.
(۵) سیوطی‌، جلال‌الدین‌، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
(۶) مخلوف‌، محمد، شجرة النور الزکیة، بیروت‌، ۱۳۴۹ق‌.


۱. خوانساری‌، محمدباقر، ج۱، ص۳۱۹، روضات‌الجنات‌، تهران‌، ۱۳۸۲ق‌/۱۹۶۲م‌.
۲. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۳. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
۴. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌ الظنون‌، ج۱، ص۵۹۹، استانبول‌، ۱۹۴۱م‌.
۵. مخلوف‌، محمد، ج۱، ص‌۱۸۲، شجرة النور الزکیة، بیروت‌، ۱۳۴۹ق‌.
۶. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
۷. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۸. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۹. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
۱۰. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۱۱. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۱۲. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
۱۳. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
۱۴. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۱۵. ابن‌ جزری‌، محمد، ج۱، ص۱۳۶، غایة النهایة، به‌ کوشش‌ گ‌ برگشترسر، بیروت‌، ۱۴۰۲ق‌/۱۹۸۲م‌.
۱۶. ابن‌ ابار، محمد، ج۱، ص۱۲۳، التکملة لکتاب‌ الصلة، به‌ کوشش‌ عزت‌ عطار حسینی‌، قاهره‌، ۱۳۷۵ق‌/۱۹۵۵م‌.
۱۷. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.
۱۸. سیوطی‌، جلال‌الدین‌، ج۱، ص‌ ۱۶۷، بغیةالوعاة، به‌ کوشش‌ محمد امین‌ خانجی‌، قاهره‌، ۱۳۲۶ق‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائر المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن ابی حجة»، ج۲، ص۷۹۳.    






جعبه ابزار