• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌اشناس ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ محمد بزاز

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ابن اشناس محدث و فقیه شیعی ‌در قرن چهارم و پجم بود.



اِبْن‌ِ اَشناس‌، ابوعلی‌ حسن‌ بن‌ محمد بن‌ اسماعیل‌ بزاز (۳۵۹- ۴۳۹ق‌/۹۷۰- ۱۰۴۸م‌)، محدث و فقیه شیعی ‌. تبار و چگونگی‌ زندگی‌ وی‌ چندان‌ روشن‌ نیست‌.
همین‌ قدر می‌دانیم‌ که‌ وی‌ از موالی‌ بوده‌ و به‌ شخصی‌ به‌ نام‌ جعفر متوکل ‌ وابستگی‌ داشته‌ و به‌ همین‌ جهت‌ به‌ متوکلی‌ شهرت‌ یافت‌ است‌.
[۱] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.

کلمه اشناس‌ احتمالاً ایرانی‌ است‌.
افندی
[۲] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۴، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
می‌گوید ضبط مشهور در این‌ کلمه‌ به‌ ضم‌ اول‌ است‌، اما بعضی‌ از افاضل‌ آن‌ را به‌ فتح‌ اول‌ (یعنی‌ اَشناس‌) نیز آورده‌اند.
مؤلف‌ اعیان‌ الشیعه
[۳] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۸.
[۴] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۹.
[۵] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۷۵.
[۶] محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۲۳، ص۷۰-۷۶.
حدس ‌ زده‌ که‌ «اشناس‌» صورت‌ دیگری‌ از کلمه «شناس‌» باشد.
قرینه دیگر بر ایرانی‌ بودن‌ این‌ کلمه‌ این‌ است‌ که‌ به‌ نوشته ابوالفضل‌ بیهقی‌
[۷] ابوالفضل‌ بیهقی‌، تاریخ‌، ج۱، ص‌ ۱۶۸، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر فیاض‌، مشهد، ۱۳۵۰ش‌.
نام‌ افشین‌، «اشناس‌» بوده‌ است‌.
به‌ گفته خطیب‌ بغدادی‌ (د ۴۶۳ق‌/۱۰۷۱م‌) ابن‌ اشناس‌ در کرخبغداد در خانه‌اش‌ حوزه درسی‌ داشته‌ که‌ در آن‌ دانش‌پژوهان‌ شیعی‌ گرد می‌آمده‌ و از وی‌ حدیث ‌ و فقه ‌ می‌آموخته‌اند.
درگذشت‌ او در بغداد بوده‌ و در همان‌جا در باب‌ کناس‌ به‌ خاک ‌ سپرده‌ شده‌ است‌.
[۸] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.


۱.۱ - بررسی در علم رجال

رجال‌ شناسان‌ شیعی‌ از ابن‌ اشناس‌ به‌ نیکی‌ یاد کرده‌ و غالباً به‌ وثاقت ‌ او گواهی‌ داده‌اند.
سید بن‌ طاووس‌ (۵۸۹ -۶۶۴ق‌/۱۱۹۳- ۱۲۶۶م‌) او را در نقل‌ حدیث ‌ صالح‌ و موثق ‌ دانسته‌ است‌.
[۱۰] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
[۱۱] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.


۱.۲ - روایت صحیفه سجادیه‌

ابن‌ اشناس‌ از کسانی‌ است‌ که‌ صحیفه سجادیه ‌ را روایت‌ کرده‌ و افندی‌ اصفهانی‌ نسخه‌هایی‌ از آن‌ را در ادرنه روم‌ و تبریز دیده‌ است‌.
[۱۲] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.

مجلسی ‌ نیز گفته‌ است‌ که‌ نسخه‌هایی‌ از آن‌ نزد اوست‌،
[۱۳] عبدالنبی‌ کاظمی‌، تکملة الرجال‌، ج۱، ص۳۱۱، به‌ کوشش‌ محمدصادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌.
هر چند گفته‌اند که‌ نسخه مجلسی‌ از جهات‌ مختلف‌ با نسخه مشهور و رایج‌ متفاوت‌ است‌.

۱.۳ - اساتید

ابن‌ اشناس‌ از بسیاری‌ از فقیهان‌ و راویان‌ شیعی‌ و سنی‌ روزگارش‌ دانش‌ آموخته‌ و از آنان‌ حدیث‌ نقل ‌ کرده‌ است‌.
برخی‌ از این‌ کسان‌ عبارتند از: حسن‌ بن‌ محمد بن‌ عبید عسکری ‌، عمر بن‌ محمد بن‌ سنبک ‌، عبیدالله‌ بن‌ محمد بن‌ عابد خلال ‌، ابوالحسن‌ بن‌ لؤلؤ ،
[۱۴] احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵- ۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
شیخ‌ مفید ، ابن‌ ابی‌ الثلج‌ کاتب ‌، ابوالمفتح‌ الراس ‌، ابوالمفضل‌ محمدبن‌عبدالله‌بن‌مطلب‌شیبانی ‌،
[۱۶] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
احمدبن‌ محمدبن‌ عبدالله‌بن‌ عیاش‌ جوهری‌ ، حسین‌ بن‌ احمد ابن‌ مغیره‌ ابوعبدالله‌ ثلاج ‌.

۱.۴ - ناقلان حدیث از اشناس

برخی‌ کسان‌ مانند محمد بن‌ محمد بن‌ میمون
[۱۸] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
و همچنین‌ شیخ‌ طوسی‌ از وی‌ حدیث‌ روایت‌ کرده‌اند.
[۱۹] محمد طوسی‌، الخلاف‌، ج۱، ص۶۰، تهران‌، ۱۳۷۷ق‌.


۱.۵ - آثار

به‌ ابن‌ اشناس‌ در فقه ‌ و حدیث ‌ و کلام ‌ آثار زیر را نسبت‌ داده‌اند: الکفایة فی‌الاعتقادات
[۲۰] محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌،ج۲، ص۶۹ ، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.
و عمل‌ ذی‌الحجه .
[۲۱] عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.

از این‌ آثار اطلاعی‌ در دست‌ نیست‌ جز اینکه‌ کتاب‌ اخیر، تألیف‌ شده‌ در ۴۳۷ق‌، به‌ دست‌ ابن‌ طاووس‌ رسیده‌ و او آن‌ را در کتاب‌ الاقبال‌ خود آورده‌ است‌.
[۲۲] علی‌ ابن‌ طاووس‌، الاقبال‌ لصالح‌ الاعمال‌، ج۱، ص‌ ۴۹۶، تهران‌، ۱۳۱۴ق‌/ ۱۸۹۶م‌.



(۱) علی‌ ابن‌ طاووس‌، الاقبال‌ لصالح‌ الاعمال‌، تهران‌، ۱۳۱۴ق‌/ ۱۸۹۶م‌.
(۲) رضا استادی‌، «ابن‌ اشناس‌»، آینده‌، س‌ ۵، شم ۱، فروردین‌ - خرداد ۱۳۵۸ش‌.
(۳) عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
(۴) ابوالفضل‌ بیهقی‌، تاریخ‌، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر فیاض‌، مشهد، ۱۳۵۰ش‌.
(۵) محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.
(۶) احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
(۷) محمد طوسی‌، الخلاف‌، تهران‌، ۱۳۷۷ق‌.
(۸) عبدالنبی‌ کاظمی‌، تکملة الرجال‌، به‌ کوشش‌ محمدصادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌.
(۹) محمدعلی‌ موحد ابطحی‌ اصفهانی‌، تهذیب‌ المقال‌، نجف‌، ۱۳۹۰ق.
(۱۰) محسن امین، الاعیان الشیعه.


۱. احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۲. عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۴، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۳. محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۸.
۴. محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۶۹.
۵. محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۱، ص۷۵.
۶. محسن امین، الاعیان الشیعه، ج۲۳، ص۷۰-۷۶.
۷. ابوالفضل‌ بیهقی‌، تاریخ‌، ج۱، ص‌ ۱۶۸، به‌ کوشش‌ علی‌اکبر فیاض‌، مشهد، ۱۳۵۰ش‌.
۸. احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۹. محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۶۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.    
۱۰. احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۱۱. احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۱۲. عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۱۳. عبدالنبی‌ کاظمی‌، تکملة الرجال‌، ج۱، ص۳۱۱، به‌ کوشش‌ محمدصادق‌ بحرالعلوم‌، نجف‌.
۱۴. احمد خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ‌ بغداد، ج۷، ص۴۲۵- ۴۲۶، قاهره‌، ۱۳۴۹ق‌/۱۹۳۰م‌.
۱۵. محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌، ج۲، ص۶۹، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.    
۱۶. عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۱۷. محمدعلی‌ موحد ابطحی‌ اصفهانی‌، تهذیب‌ المقال‌، ج۲، ص۳۵۲-۳۵۳، نجف‌، ۱۳۹۰ق.    
۱۸. عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۱۹. محمد طوسی‌، الخلاف‌، ج۱، ص۶۰، تهران‌، ۱۳۷۷ق‌.
۲۰. محمد حر عاملی‌، امل‌ الامل‌،ج۲، ص۶۹ ، به‌ کوشش‌ احمد حسینی‌، قم‌، ۱۳۶۲ش‌.
۲۱. عبدالله‌ افندی‌ اصفهانی‌، ریاض‌ العلماء، ج۱، ص۳۱۲، به‌ کوشش‌ محمود مرعشی‌ و احمد حسینی‌، قم‌، ۱۴۰۱ق‌/۱۹۸۱م‌.
۲۲. علی‌ ابن‌ طاووس‌، الاقبال‌ لصالح‌ الاعمال‌، ج۱، ص‌ ۴۹۶، تهران‌، ۱۳۱۴ق‌/ ۱۸۹۶م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن اشناس»،ج۳، ص۸۹۱.    






جعبه ابزار