• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌ایوب جمال‌الدین‌ عبدالله‌ بن‌ علی‌ قادری‌ مخزومی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ اَیّوب‌، جمال‌الدین‌ عبدالله‌ بن‌ علی‌ بن‌ یوسف‌ بن‌ علی‌ بن‌ محمد قادری‌ مخزومی‌ (۷۸۲- ۸۶۸ق/۱۳۸۰-۱۴۶۳م)، پزشک و محدث شافعی مذهب‌ دمشقی می‌باشد.



جد بزرگ‌ او یوسف‌ بن‌ علی‌، به‌ علت‌ مصائبی‌ که‌ بر او وارد آمد، ایوب‌ لقب گرفت‌. از این‌ رو بازماندگان‌ او به‌ ابن‌ ایوب‌ شهرت‌ یافتند.
[۱] سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۶، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م.



عبدالله‌ در دمشق‌ زاده‌ شد و رشد یافت‌ و دانش‌ آموخت‌ و قرآن را حفظ کرد.


بعدها عازم‌ قاهره شد و در آن‌جا با الزین‌ عبدالباسط و سعید السعداء (از افراد صاحب‌ نفوذ در دربار فاطمیان) و شیخ‌ خانقاهی به‌ همین‌ نام‌ در قاهره
[۲] ابن‌ تغری‌ بردی‌، النجوم‌، به‌ کوشش‌ ابراهیم‌ علی‌ طرخان‌، ج۱۵، ص۱۳۲، قاهره‌، ۱۳۹۱ق‌/ ۱۹۷۱م.
و دیگر مشاهیر زمان‌ معاشر شد.


صحیح‌ بخاری را نزد ابن‌ صدیق آموخت‌ و خود برای‌ جمعی‌ دیگر درس‌ گفت. وی‌ درباره مفاد برخی‌ احادیث آن‌ با گروهی‌ از محدثان‌ قاهره‌ و از جمله‌ محمد بن‌ عبدالرحمان‌ سخاوی گفت‌وگوهایی‌ داشته‌ است.


ابن‌ ایوب‌ از پدرش‌ علی‌ کرامات بسیار نقل‌ می‌کرده‌، و نیز به‌ پیروی‌ از او با عرفا، به‌ ویژه‌ ابن‌ فارض و ابن‌ عربی، دشمنی‌ می‌ورزیده‌ است.


سخاوی
[۳] سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۶-۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م.
اخلاق‌ او را بسیار می‌ستاید.


در ۸۶ سالگی‌ در قاهره‌ از دنیا رفت‌ و در مقبره سعید السعداء دفن شد.


آثار: ابن‌ ایوب‌ در فن‌ پزشکی‌ و داروشناسی‌ آثاری‌ دارد که‌ موجب‌ شهرت‌ او گشته‌ است‌. از آن‌ جمله‌اند:
۱. دواء‌النفس‌ من‌ النَکس‌؛ این‌ رساله‌ که‌ مؤلف‌ در ۸۳۵ق‌ از تألیف‌ آن‌ فراغت‌ یافته‌،
[۴] سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م.
شامل‌ ۵ فصل‌ است‌: شناخت‌ مواد حاوی‌ سم، خواص‌ سموم‌ و داروهای‌ کشنده‌، درمان‌ عمومی‌ در صورت‌ عدم‌ شناخت‌ اصل‌ سم‌، درمان‌ مسمومیت‌های‌ ناشی‌ از سموم‌ حیوانی‌ و نباتی‌ و معدنی‌ پس‌ از شناخت‌ آن‌ها و چگونگی‌ مبارزه‌ با حشرات فصل‌های‌ چهارم‌ و پنجم‌ این‌ کتاب‌، زیر عنوان‌ «صیانة‌الانسان‌ من‌ اذی‌المعدن‌ و النبات‌ و الحیوان‌» به‌ صورت‌ یک‌ رساله مستقل‌ درآمده‌ است.
[۵] حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌الظنون‌، ج۱، ص۷۶۱، استانبول‌، ۱۹۴۱م.
نسخه خطی این‌ کتاب که‌ در حیات‌ مؤلف‌ استنساخ‌ شده‌ در بانکیپور، کتاب‌خانه عمومی‌ شرق‌ (بانکیپور)، و نسخه خطی‌ دیگری‌ در پاریس‌ (دوسلان)، و نسخه‌ای‌ نیز در کتابخانه برلین‌ (آلوارت)، نگهداری‌ می‌شود.
۲. نشر‌اللواء فی‌ مقتضی‌ الفصد و الدواء؛ رساله مختصری‌ است‌ شامل‌ یک‌ مقدمه‌ و ۹ فصل‌ و یک‌ خاتمه‌ که‌ در آن‌ها درباره فن‌ پزشکی‌ و مفهوم‌ یاری‌ خواستن‌ از پزشک‌، علل‌ توسل‌ به‌ فصد با استعمال‌ دارو و انصراف‌ از هر یک‌ از آن‌ها، هدف‌ از فصد، و برتری‌ فصد نسبت‌ به‌ دارو، شرایط فصد و این‌که‌ هم‌ پرخونی و هم‌ کم‌خونی‌ را می‌توان‌ با فصد درمان‌ کرد، غلبه صفرا بر بدن‌ در هنگام‌ فصد، ضرورت‌ اجتناب‌ از خفتن‌ در روز فصد و مطالب‌ دیگری‌ بحث‌ شده‌ است. نسخه خطی‌ این‌ کتاب‌ نیز در کلکته‌ نگهداری‌ می‌شود و تاریخ‌ استنساخ‌ آن‌ معلوم‌ نیست.
۳. سیاسة‌الخَلق‌ بتحسین‌الخُلق‌، که‌ در اخلاق و در ۱۰ فصل‌ نوشته‌ شده‌ است. از این‌ کتاب‌ نیز نسخه‌ای‌ خطی‌ در برلین‌ (آلوارت)، و نسخه‌ای‌ دیگر در لیدن‌ (ورهووه)، موجود است.
۴. سد‌الذرائع‌ من‌ القول‌ بتأثیر‌الطبائع‌، که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در کتاب‌خانه چستربیتی‌
[۶] زرکلی‌، خیرالدین‌، الاعلام‌، ج۱، ص۱۰۶، بیروت‌، ۱۹۸۶م‌.
نگهداری‌ می‌شود.


به‌ گفته سخاوی‌
[۷] سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م‌.
ابن‌ الهمام بر برخی‌ از کتاب‌های‌ ابن‌ ایوب‌ تقریظ نوشته‌ است.


(۱) ابن‌ تغری‌ بردی‌، النجوم‌، به‌ کوشش‌ ابراهیم‌ علی‌ طرخان‌، قاهره‌، ۱۳۹۱ق/۱۹۷۱م.
(۲) حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌الظنون‌، استانبول‌، ۱۹۴۱م.
(۳) زرکلی‌، خیرالدین‌، الاعلام‌، بیروت‌، ۱۹۸۶م.
(۴) سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، قاهره‌، ۱۳۵۴ق/۱۹۳۵م.


۱. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۶، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م.
۲. ابن‌ تغری‌ بردی‌، النجوم‌، به‌ کوشش‌ ابراهیم‌ علی‌ طرخان‌، ج۱۵، ص۱۳۲، قاهره‌، ۱۳۹۱ق‌/ ۱۹۷۱م.
۳. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۶-۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م.
۴. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م.
۵. حاجی‌ خلیفه‌، کشف‌الظنون‌، ج۱، ص۷۶۱، استانبول‌، ۱۹۴۱م.
۶. زرکلی‌، خیرالدین‌، الاعلام‌، ج۱، ص۱۰۶، بیروت‌، ۱۹۸۶م‌.
۷. سخاوی‌، محمد، الضوء اللامع‌، ج۵، ص۳۷، قاهره‌، ۱۳۵۴ق‌/ ۱۹۳۵م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن‌ایوب»، ج۳، ص ۹۲۴.    


رده‌های این صفحه : پزشکان | تراجم | محدثین اهل سنت




جعبه ابزار