• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ابن‌جمال علی‌ بن‌ ابی‌بکر انصاری‌ خزرجی‌ مکی‌ شافعی‌

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اِبْن‌ِ جَمال‌، علی‌ بن‌ ابی‌ بکر بن‌ احمد انصاری‌ خزرجی‌ مکی‌ شافعی‌ (۱۰۰۲-۱۰۷۲ق‌/۱۵۹۴-۱۶۶۲م‌)، فقیه‌ ، مقری‌ و ریاضی‌دان‌ است.



او در مکه‌ متولد شد و در ۴ سالگی‌ با از دست‌ دادن‌ پدر بی‌سرپرست‌ ماند، ولی‌ پس‌ از مدتی‌ تحت‌ سرپرستی‌ و تربیت‌ شیخ‌ ابوالفرج‌ مزین‌ قرار گرفت‌.


ابن‌ جمال‌ نزد شیخ‌ عبدالرحمان‌ بن‌ ناصر اشعری‌ قرائات‌ مختلف‌ را آموخت‌ و تا پایان‌ عمر استاد خود (۱۰۳۱ق‌/۱۶۲۲م‌) از محضرش‌ بهره‌مند بود. سپس‌ نزد شیخ‌ احمد حکمی‌ و شیخ‌ محمد تقی‌الدین‌ زبیری‌ به‌ تحصیل‌ قرائات‌ ادامه‌ داد. نحو و اصول‌ و عروض‌ را از شیخ‌ عبدالملک‌ عصامی‌ و کلام‌ را از برهان‌ لقانی‌ فرا گرفت‌ و با درک‌ محضر سید عمر بن‌ عبدالرحیم‌ بصری‌ و تحصیل‌ فقه‌ و اصول‌ و تفسیر و معانی‌ و بیان‌ ، از وی‌ اجازه شفاهی‌ یافت‌.


پس‌ از آنکه‌ اصول‌ عقاید و حدیث‌ را نزد احمد بن‌ ابراهیم‌ علان‌ و شهاب‌ خفاجی‌ آموخت‌، مسند اقراء و تدریس‌ مسجدالحرام‌ را احراز کرد و کسانی‌ چون‌ عبدالله‌ بن‌ محمد طاهر عباسی‌، احمد باقشیر، حسن‌ عجیمی‌، و احمد نخلی‌، فقه‌ و اصول‌ و حدیث‌ و دیگر علوم‌ را نزد او آموختند.


سرانجام‌ در مکه‌ درگذشت‌ و در مقبرة المعلاة مدفون‌ گردید.
[۱] محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، ج۳، ص۱۲۸-۱۳۰، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.
[۲] بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، هدیة العارفین‌، ج۱، ص۷۵۹، استانبول‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.



ابن‌ جمال‌ گرچه‌ شافعی‌ مذهب‌ بود، لیکن‌ در مسائل‌ ارث‌ تابع‌ مذهب‌ حنفی‌ بود و در دیگر مسائل‌ فقهی‌ نیز نظراتی‌ را که‌ با هیچ‌ یک‌ از آرای‌ فقهای‌ شافعی‌ موافقت‌ نداشت‌، ابراز می‌کرد.
[۳] محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، ج۳، ص۱۳۰، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.



شرح‌ دماء الحج‌، نسخه خطی‌ آن‌ در دارالکتب‌ قاهره‌ موجود است‌
[۴] سید، خطی‌، ج۲، ص۲۹.
فتح‌ الوهاب‌ فی‌ شرح‌ نزهة الاحباب‌ که‌ در ۱۰۳۹ق‌ تألیف‌ آن‌ را به‌ پایان‌ رسانیده‌ است‌. نسخه خطی‌ آن‌ در قاهره‌
[۵] ازهریه‌، فهرست‌، ج۶، ص۱۵۱.
و در کتابخانه ملی‌ پاریس‌، موجود است‌؛ التحفة الحجازیة فی‌ نخبة الاعمال‌ الحسابیة که‌ نسخه‌ای‌ از آن‌ در باتاویا موجود است‌.

۶.۱ - کتب منسوب

این‌ کتابها نیز به‌ وی‌ منسوب‌ است‌: الانتصار النفیس‌ لجناب‌ محمد بن‌ ادریس‌: فتح‌ الفیاض‌ فی‌ علم‌ القراض‌
[۶] بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، ایضاح‌ المکنون‌، ج۱، ص۱۳۰، استانبول‌، ۱۳۶۴ق‌/۱۹۴۵م‌.
[۷] بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، ایضاح‌ المکنون‌، ج۲، ص۱۶۸، استانبول‌، ۱۳۶۴ق‌/۱۹۴۵م‌.
رسالة فی‌ التقلید
[۸] بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، هدیة العارفین‌، ج۱، ص۷۵۹، استانبول‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
تحریر المقال‌ فی‌ قول‌ ابن‌ المجدی‌ فی‌ الشریک‌ اشکال‌ الدر النضید فی‌ مأخذ القراءات‌ من‌ القصید؛ رسالة فی‌ احکام‌ النون‌ الساکنة و التنوین‌؛ شرح‌ ابیات‌ السیوطی‌؛ شرح‌ الیاسمینیة فی‌ الجبیر و المقابلة؛ قرة عین‌ الرائض‌ فی‌ فنی‌ الحساب‌ و الفرائض‌؛ المذلل‌ فی‌ الفرائض‌؛ کافی‌ المحتاج‌ لفرائض‌ المنهاج‌؛ المواهب‌ السنیة فی‌ علم‌ الجبر و المقابلة؛ النقول‌ الواضحة الصریحة فی‌ عدم‌ کون‌ العمرة قبل‌ النفر صحیحة؛ و صلة المبتدی‌ بشرح‌ نظم‌ در المهتدی‌ در احکام‌ ارث‌ بر اساس‌ مذهب‌ حنفیه‌.
[۹] محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، ج۳، ص۱۲۹-۱۳۰، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.



(۱) ازهریه‌، فهرست‌.
(۲) بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، ایضاح‌ المکنون‌، استانبول‌، ۱۳۶۴ق‌/۱۹۴۵م‌.
(۳) بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، هدیة العارفین‌، استانبول‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
(۴) سید، خطی‌.
(۵) محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.


۱. محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، ج۳، ص۱۲۸-۱۳۰، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.
۲. بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، هدیة العارفین‌، ج۱، ص۷۵۹، استانبول‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
۳. محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، ج۳، ص۱۳۰، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.
۴. سید، خطی‌، ج۲، ص۲۹.
۵. ازهریه‌، فهرست‌، ج۶، ص۱۵۱.
۶. بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، ایضاح‌ المکنون‌، ج۱، ص۱۳۰، استانبول‌، ۱۳۶۴ق‌/۱۹۴۵م‌.
۷. بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، ایضاح‌ المکنون‌، ج۲، ص۱۶۸، استانبول‌، ۱۳۶۴ق‌/۱۹۴۵م‌.
۸. بغدادی‌ اسماعیل‌ پاشا، هدیة العارفین‌، ج۱، ص۷۵۹، استانبول‌، ۱۳۸۷ق‌/۱۹۶۷م‌.
۹. محبی‌، محمد امین‌، خلاصة الا´ثر، ج۳، ص۱۲۹-۱۳۰، قاهره‌، ۱۲۸۴ق‌/۱۸۶۷م‌.



دانشنامه بزرگ اسلامی، مرکز دائرة المعارف بزرگ اسلامی، برگرفته از مقاله «ابن جمال»، ج۳، ص۱۰۴۱.    






جعبه ابزار