• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ارزش مدارا

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



سلام کردن، مصافحه کردن، احوال پرسی از خود و خانواده، دل جویی، برخورد مناسب و از وراجی کردن، مسخرگی و بیهودگی دوری گزیدن و در وقت اشتباه، عذرخواستن و ... همة اینها از موارد و مصادیق رفق و مدارا با مردم است.



ارزش مدارا در کلام معصومان بیان شده است.
پیامبر اکرم صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم فرمود: «من به مدارای با مردم مامورم، چنان که به تبلیغ رسالت».خداوند در قرآن کریم خطاب به پیامبر می‌فرماید: «به واسطة رحمتی که از خدا به تو رسید تو نرم خو شدی و اگر خشن و تندخو و غلیظ القلب بودی مردم از اطراف تو پراکنده می‌شدند». (یعنی عامل موفقیت و رمز نفوذت در مردم، مدارا و رفق است) از این رو، رفق و مدارا، نصف زندگی است (قال الامام الکاظم علیه‌السّلام : «الرفق نصف العیش»).
اگر «رفق» شکل می‌گرفت و به قیافة مخلوقی درمی آمد، از او زیباتر چیزی نبود (قال رسول الله: «لوکان الرفق خلقا یری ما کان مما خلق الله شئ احسن منه»).
این سجیة مردان کریم است که با مردم مدارا می‌کنند (قال الامام علی علیه‌السّلام : «الرفق بالاتباع من کرم الطباع»).
اگر خداوند خیر خانواده‌ای را بخواهد، درهای رفق و مدارا را بر روی آنها باز می‌کند. (قال رسول الله: «اذا اراد الله باهل بیت خیرا ادخل علیهم باب رفق»).
کسی که بهره اش رفق و مدارا شد، از خیر دنیا و آخرت بهره مند شده است؛ (قال رسول الله: «من اعطی خطه من الرفق اعطی خطه من خیر الدنیا والآخرة»).
عاقل‌ترین مردم، کسی است که رفق و مدارای او نسبت به مردم از دیگران شدیدتر باشد؛ (قال رسول الله: «اعقل الناس اشدهم مداراة للناس»).
مدارا، کلید رستگاری است؛ (قال الامام علی علیه‌السّلام : «الرفق مفتاح النجاح»).
خداوند رفیق است و رفق را دوست دارد؛ (قال الامام الباقر علیه‌السّلام او الامام الصادق علیه‌السّلام : «ان الله رفیق یحب الرفق»).
اگر دوست داری اکرام و احترام شوی، پس نرم خو و ملایم باش و اگر خواستی توهین شوی، خشن باش.


در برتری عفو و مدارا همین بس که در روایات هم ردیف ورع و تقوا شمرده شده است. کسی که از روحیة سماحت و گذشت برخوردار نیست و در اثر کوچک‌ترین برخوردی، درگیر نزاع و کشمکش با افراد می‌شود و خشم و خشونت به کار می‌گیرد، نه تنها آسایش زندگی از او سلب می‌شود، بلکه به بسیاری از گناهان، لغزش‌ها و گاه جنایاتی بزرگ گرفتار می‌گردد که تا ابد در آتش ندامت آن خواهد سوخت؛ از این رو، در روایات، حلم و مدارا در ردیف ورع و تقوا ذکر شده است که به سان سپری در برابر گناهان عمل می‌کند و حتی بدون آن، هیچ عمل نیکی به کمال خود نمی‌رسد. امام صادق علیه‌السّلام از رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نقل می‌کند که فرمود: «هر کس که در او سه خصلت نباشد، هیچ یک از اعمالش کامل نمی‌شود: ورع (و تقوایی) که او را از نافرمانی خدا بازدارد، اخلاق نیکی که با مردم مدارا کند و حلم (و بردباری) که نادانی نادان را دفع سازد». بنابراین، قهر و جدایی دو مسلمان که بازتاب فقدان روحیة عفو و سماحت است، حتی مانع قبول شدن اعمال نیک دیگر نیز می‌شود؛ چنان که رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به ابوذر می‌فرماید: «ای ابوذر! از جدایی و ترک برادرت بپرهیز که در این حال، عمل (نیکی) قبول نمی‌شود».


در برخوردها، چگونه با مردم رفق و مدارا کنیم؟
تبسم، سلام کردن، مصافحه کردن، احوال پرسی از خود و خانواده، دل جویی، برخورد مناسب، چهرة گشاده، ظاهری شاداب، باطراوت و پاکیزه داشتن، خوش و بش کردن، لطایف حکمت آمیز گفتن، دعوت کردن و دعوت پذیرفتن، پاسخ مناسب و منطقی و به جا دادن، خداحافظی کردن، سلام رساندن، التماس دعا گفتن، آرزوی سلامتی کردن، تلفن کردن و خبرگرفتن مکرر، در سختی‌ها شرکت کردن و یاری نمودن، شوخی کردن به اندازه‌ای که سبکی نیاورد، مشورت کردن، در کارها کمک کردن، در وقت بیماری عیادت کردن، در تفریحات و بازی‌ها و ورزش‌ها شرکت کردن تا حدی که موجب وهن نشود، از غیبت ، تهمت ، ناسزا، عصبانیت، بدزبانی، شتاب زدگی، خشونت، خودخواهی، تکبر ، طمع ، سوءاستفاده کردن، وراجی کردن، مسخرگی و بیهودگی دوری گزیدن و در وقت اشتباه، عذرخواستن، و از خطاهای مخاطب گذشتن و عفو و صفح کردن و در راه رسیدن به کمال، تلاش و راهنمایی کردن و... همة اینها از موارد و مصادیق رفق و مدارا با مردم است.


«حلم» در اصل به معنای «خودنگه داری» و «آرامش نفس در برابر خشم و احساسات» است؛ به گونه‌ای که شخص، به راحتی به خشم نیاید و هنگام خشم، فرو بردن آن دشوار نباشد و چون در وقت خوابیدن، خشم و هیجانی وجود ندارد، به آن «حلم» گویند و زمان بلوغ را که هیجان و اضطراب کودکی فروکش می‌کند، «حلم» نامند. بدین سان، کسی که فضیلت «حلم» را کسب نکرده و با دشواری خشم خود را فرو می‌برد، می‌گویند، تحلم و کظم غیظ می‌کند.
[۱۵] مصطفوی، التحقیق، ج۲، ص۲۷۳-۲۷۴.
[۱۶] غزالی، احیاء علوم الدین، ج۳، ص۱۶۹.



۱. رفق و مدارا، موجب زیادی و برکت است.
۲. کسی که رفیق مردم باشد، آنچه از آنها می‌خواهد به دست می‌آورد.
۳. رفق، کلید بعضی از گرفتاری‌ها و ناچاری هاست.
۴. مدارا، سختی‌ها را آسان می‌کند.
۵. مدارا، موجب صلاح و رستگاری است.
۶. مدارا، اکرام آور است.
۷. مدارا، موجب دوستی به خود و برنامه‌های خود است.
[۲۳] حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.

۸. مدارا، کینه‌ها را می‌زداید.
[۲۴] حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.

۹. مدارا، راهی برای نفوذ در مردم و موفقیت در کار است.
[۲۵] حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.

۱۰. آنها که اهل مدارا هستند، از امدادهای الهی در دنیا و آخرت بهره مندند.
[۲۶] حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.

۱۱. رفق، منجر به سلامتی و صلح و صفا می‌شود.
۱۲. رفق، موجب رفاقت خدا در همة کارهاست.
۱۳. با کسب رفق و مدارا، بخشی از ایمان نصیب آدمی می‌شود.


۱. حرانی، تحف العقول، ص۴۷.    
۲. آل عمران/سوره۳، آیه۱۵۹.    
۳. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۴.    
۴. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۳.    
۵. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۳.    
۶. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۳.    
۷. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۳.    
۸. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۳.    
۹. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۳.    
۱۰. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۶.    
۱۱. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۱۲. کلینی، کافی، ج۲، ص۱۱۶.    
۱۳. فتح/سوره۴۸، آیه۲۹.    
۱۴. ابن فارس، معجم مقاییس اللغه، ج۲، ص۹۳.    
۱۵. مصطفوی، التحقیق، ج۲، ص۲۷۳-۲۷۴.
۱۶. غزالی، احیاء علوم الدین، ج۳، ص۱۶۹.
۱۷. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۱۸. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۱۹. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۲۰. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۲۱. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۲۲. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۲۳. حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.
۲۴. حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.
۲۵. حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.
۲۶. حجتی، تعلیم و تربیت در اسلام، ج۲، ص۳۴.
۲۷. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۸.    
۲۸. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۶.    
۲۹. ری شهری، میزان الحکمه، ج۴، ص۴۹۶.    



دفتر تبلیغات اسلامی حوزه علمیه قم، سایت بلاغ، برگرفته از مقاله«ارزش مدارا».



جعبه ابزار