• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اماله (علوم قرآنی)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اماله، خارج کردن حرف از حالت فتح به سوی کسره و «یا» را می‌گویند.



یکی از مباحث در علم قرائت ، بحث اماله و فتح است. «اماله» مصدر باب افعال است و در اصل «امیال» بوده و به معنای میل دادن است. در علم تجوید ، میل دادن فتحه به جانب کسره و «الف» به طرف «یاء» را اماله می‌نامند؛ به عبارت دیگر، خارج کردن حرف از حالت فتح و میل دادن آن به سوی کسره و «یاء» را اماله گویند.


اماله بر دو قسم است: ۱. اماله صغرا ، یا بین بین و متوسط؛ ۲. اماله کبرا یا تام.


سبب عمده اماله دو چیز است: ۱. کسره؛ ۲. یاء. اگر کلمه‌ای دارای کسره یا حرف «ی» باشد، فتحه یا الف ماقبل یا مابعد آن‌ها اماله می‌شود؛ مانند: «ایاک» که فتحه پس از کسره اماله می‌گردد. و نیز مانند: «مجریها» که در اصل «مجریها» بود که فتحه اماله و به کسره تبدیل شده است.
علت عمده اماله را سهولت تلفظ گفته‌اند؛ چون کسره ساده تر از فتحه است؛ در نتیجه، الف و فتحه را به جانب کسره میل می‌دهند.
معنای دیگر اماله، میل دادن کسره به «یا» است؛ مانند: «بسم الله»، و اماله مشهور همان اولی است.
برای فراگیری تلفظ اماله به اهل فن و استاد نیاز است.
و اما «فتح»، که گاهی به آن «تفخیم» هم گفته می‌شود، به این معنا است که قاری دهان خود را برای تلفظ حرف، بگشاید. فتح بر دو قسم است: فتح شدید، فتح متوسط. فتح شدید، گشودن دهان تا حد امکان برای تلفظ لفظ است، که در قرائت قرآن جایز نیست و بلکه در لغت عرب هم جاری نیست. و فتح متوسط، گشودن دهان است به مقدار متوسط بین فتح شدید و اماله صغرا.
یکی از موارد اختلاف در بحث فتح و اماله این است که اماله فرع برای فتح است یا هر کدام، اصل مستقلی است؟ وجه قول اول این است که اماله جایز نیست مگر سببی برای آن پیدا شود، و در صورت فقدان سبب، «فتح» لازم است و در صورت وجود سبب اماله هم، فتح و اماله هر دو جایز است، و هر کلمه‌ای که به اماله تلفظ شده، در میان عرب، کسانی هستند که آن را به «فتح» تلفظ می‌کنند، و اطراد و شیوع «فتح» دلالت بر اصلیت آن و فرعیت اماله می‌کند.
برخی، با توجه به حدیث نبوی : «نزل القرآن بالتفخیم» اماله در قرآن را ناپسند دانسته‌اند، اما دیگران در تفسیر آن، به گونه‌ای که با اعمال اماله سازگار باشد، وجوهی را ذکر کرده‌اند.
[۳] موسوی بلده، محسن، حلیة القرآن قواعد تجوید مطابق با روایت حفص از عاصم، ج۲، ص۶۹.
[۴] دانی، عثمان بن سعید، ۳۷۱ - ۴۴۴ق، التحدیدفی الاتقان والتجوید، ص۱۰۳.



اماله کبری ؛ اماله صغری .


۱. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص۳۲۱.    
۲. سیوطی، عبد الرحمان بن ابی بکر، ۸۴۹ - ۹۱۱ق، الاتقان فی علوم القرآن، ج۱، ص(۳۱۴-۳۱۷).    
۳. موسوی بلده، محسن، حلیة القرآن قواعد تجوید مطابق با روایت حفص از عاصم، ج۲، ص۶۹.
۴. دانی، عثمان بن سعید، ۳۷۱ - ۴۴۴ق، التحدیدفی الاتقان والتجوید، ص۱۰۳.



فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «اماله».    



جعبه ابزار