اسباب شهرت

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

اسباب شهرت یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای منشا شهرت قضایای مشهوره است.

---

برای شهرت، اسبابی وجود دارد که در شناخت انواع مشهورات مؤثر است. آنها عبارت‌اند از:

۱.۱ - حق و آشکار

اول اینکه چیزی حق و آشکار باشد؛ مانند: قابل اجتماع نبودن دو ضد. این قسم را مشهورات به معنای اعم و قضایای واجب‌القبول هم می‌گویند.

۱.۲ - مناسب با حق

دوم اینکه چیزی مناسب با حق آشکار باشد و با لحاظ یک قید خفیّ علاوه بر شهرت، حق هم است، ولی بدون آن قید و به نحو کلیت و اطلاق، از مشهورات غیر حقیقی خواهد بود؛ مانند: «حکم هر چیزی، حکم شبیه آن چیز است» که حق بودن و شهرت مطلقِ آن، متوقف بر انضمام یک قید است: «حکم هر چیزی، حکم شبیه آن چیز است در آنچه با هم شباهت دارند».

۱.۳ - مصلحت عام

سوم اینکه چیزی مشتمل بر مصلحت عام باشد، مانند این کلام: عدالت احسن است. گاهی از این نوع به شرایع غیر مکتوب، تادیبات صلاحیه، آرای محموده و محمودات تعبیر می‌آورند.

۱.۴ - مقتضای اخلاق

چهارم اینکه مقتضای اخلاق انسانی باشد، مانند: حسن شجاعت و کرم، قبح ترسویی و بخل، وجوب دفاع از ناموس و زشتی اذیت بی‌دلیل حیوان. گاهی از این نوع به خُلقیات و آرای محموده تعبیر می‌آورند.

۱.۵ - مقتضای انفعالات نفسانی

پنجم اینکه مقتضای انفعالات نفسانی، مثل: رقّت، رحمت، شفقت، حیا، حمیت و غیرت که به آن انفعالیات گفته می‌شود، مثل: قبح کشف عورت و حسن دفاع از اهل، عشیره و وطن.

۱.۶ - مقتضای استقراء

آنچه که مقتضای استقراء است؛ مانند: حکم به یکی‌بودن علم به متقابل‌ها به دلیل یکی‌بودن علم به متضادات، متضایفات و سایر متقابلات، و مُمِلّ‌بودن تکرار فعل واحد، شوم‌ بودن عدد سیزده و صدای جغد و کلاغ.

---