اسم منقول
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
اسم منقول یکی از
اصطلاحات به‌کار رفته در
علم منطق بوده و به معنای
اسم منتقل‌شده از معنای اصلی به معنای دیگر به سبب کثرت استعمال بی‌قرینه است.
اسمی که در اصل برای معنایی
وضع شده است اگر در معنایی دیگر بدون
قرینه و به سبب مناسبتی به‌اندازه‌ای به‌کار رود که معنای اول مهجور شود، «منقول» نام دارد؛ مانند لفظ صلات که در اصل به معنای مطلق
دعا و طلب
رحمت است و در
اصطلاح شرع بر مجموعه اذکار، اعمال و ارکان معین اطلاق می‌شود.
بدین سان، هرگاه لفظی در غیر معنای
موضوعٌ‌له خود استعمال شود، بی‌آنکه برای معنای دوم وضع شده باشد و قرینه‌ای نیز در کار نباشد، اگر مناسبتی بین دو معنا ملحوظ باشد و معنای اول هم به‌کلی مهجور شده باشد، لفظ را نسبت به معنای دوم، «منقول» خوانند و اگر مناسبتی در بین نباشد آن را «
مرتجل» نامند.
منقول به این اعتبار که نقل در شرع یا در
عرف و یا در فنی خاص صورت گرفته باشد به
منقول شرعی،
عرفی و
اصطلاحی تقسیم می‌شود.
«... قسم دویم آنکه اطلاق لفظ در اصل ممهّد بود، و در شبیه نیز استعمال کنند، و لیکن نه به اعتبار ملاحظه اصل، بلکه آن مناسبت و مشابهت که در اصل
[۱] اطلاق بوده باشد، بر شبیه در وقت اطلاق معتبر ندارند و این قسم به دو قسم شود: یکی آنکه شبیه در اطلاق مساوی اصل بود، و آن را اسماء منقوله خوانند، مانند اطلاق ماه بر جرم سماوی به وضع، و بر مدتی معیّن به نقل. و همچنین اطلاق عدل بر داد که صفت است، و بر دادگر که موصوف است به این صفت...».
مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اسم منقول»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۴. خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی به انضمام واژه نامه فرانسه و انگلیسی، ص۵.
