اسماعیل و حج (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
ماموریت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام، برای پاک سازی کعبه، جهت بجا آوردن
مناسک حج بوده است.
درخواست ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام، برای یادگیری مناسک حج چنین بوده است: «واذ یرفع ابرهیم القواعد من البیت واسمـعیل... • ربنا... وارنا مناسکنا...» (و نیز بیاد آورید) هنگامی که
ابراهیم و اسماعیل پایه‌های خانه (
کعبه ) را بالا می‌بردند (و می‌گفتند) پروردگارا! از ما بپذیر تو شنوا و دانائی• پروردگارا!. .. طرز پرستش خودت را به ما نشان ده... .
کلمه قواعد، جمع قاعده است، که بمعنای آن قسمت از بنا است که روی
زمین قعود دارد، یعنی می‌نشیند، و بقیه قسمت‌های بنابر روی آن قسمت قرار می‌گیرد، و عبارت بلند کردن قواعد، از باب مجاز است، کانه آنچه را که بر روی قاعده قرار می‌گیرد، از خود قاعده شمرده شده، و بلند کردن بنا که مربوط بهمه بنا است، بخصوص قاعده، نسبت داده، و در اینکه فرمود: (از بیت) اشاره به همین عنایت مجازی است.
این تعبیر می‌رساند که شالوده‌های خانه کعبه وجود داشته و ابراهیم و اسماعیل پایه‌ها را بالا بردند.
در خطبه معروف
قاصعه از
نهج البلاغه نیز می‌خوانیم : آیا نمی‌بینید که خداوند مردم جهان را از زمان آدم تا به امروز به وسیله قطعات سنگی... امتحان کرده است، و آن را خانه محترم خود قرار داده، سپس به
آدم و فرزندانش دستور داد که به گرد آن طواف کنند. کوتاه سخن اینکه : آیات
قرآن و روایات این تاریخچه معروف را تأیید می‌کند که خانه کعبه نخست به دست آدم ساخته شد، سپس در
طوفان نوح فروریخت، و بعد به دست ابراهیم و فرزندش اسماعیل تجدید بنا گردید.
ماموریت ابراهیم و اسماعیل علیهما السلام، برای پاک سازی کعبه، جهت بجا آوردن
مناسک حج بوده است: «... وعهدنا الی ابرهیم واسمـعیل ان طهرا بیتی للطائفین والعـکفین والرکع السجود» ...و ما به ابراهیم و
اسماعیل امر کردیم که خانه مرا برای
طواف کنندگان و مجاوران و
رکوع کنندگان و
سجده کنندگان پاک و پاکیزه کنید.
کلمه
عهد در اینجا بمعنای امر است، و کلمه
تطهیر ، یا بمعنای این است که خانه خدا را برای
عبادت طواف کنندگان، و نمازگزاران، و کسانیکه می‌خواهند در آن
اعتکاف کنند، خالص و بلامانع سازند، و بنابراین عبارت مورد بحث
استعاره بکنایه میشود، و اصل معنی چنین میشود: (ما به ابراهیم و اسماعیل عهد کردیم : که خانه مرا خالص برای عبادت بندگانم کنید). و این خود نوعی تطهیر است. و یا بمعنای
تنظیف آن از کثافات و پلیدیهائی است که در اثر بی مبالاتی مردم در
مسجد پیدا میشود، و کلمه (رکع) و کلمه (سجود) هر دو جمع راکع و ساجد است، و گویا مراد از این دو کلمه نمازگزاران باشد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۱۰، ص۳۶۱، برگرفته از مقاله «اسماعیل و حج».
