• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اقتصاص (منطق)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



اقتصاص یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای شرحی کوتاه (بیشتر در قالب داستان) از وقایع گذشته و حال در ابتدای خطابه است.



از توابع خطابه، نظم و ترتیب گفتارهای خطابی است. نظم و ترتیب سخنان خطابی به این است که آن گفته‌ها دارای تصدیر، بیان مقصود، اقتصاص و خاتمه باشد.


اقتصاص عبارت از این است که در اثبات و تایید مطلوب، شرح کوتاهی از جریانی که در سابق واقع شده و یا اکنون در حال وقوع است بیان شود که می‌تواند در قالب داستان ذکر شود. ذکر داستان از بهترین چیزهایی است که به قانع‌کردن شنونده کمک می‌کند و مقصود گوینده را به اذهان نزدیک می‌کند، حتی نزد عامه، ذکر داستان از قوی‌ترین شیوه‌هاست.


راز مطلب این است که انسان دوست دارد مطالب را به صورت داستان بشنود و از آن لذت ببرد. این اشتیاق یا برای سیر کردن تمایل فطری به کسب اطلاع و آگاهی است و یا برای ارضای غرایز دیگر، و بی‌گمان ذکر داستان به عنوان یک تجربه موفق، دلیل و شاهد گویایی برای ادای مقصود است. بعد از ذکر اقتصاص، خطیب یا نویسنده شروع می‌کند به بحث در اصل مطلب تا شنوندگان را خرسند کند.
خواجه نصیرالدین طوسی می‌گوید: «و اما اقتصاص، رسم و نشان تصدیق باشد و آن، ایراد قصه بود که چه رفته است و چه بوده است و خاص بود به مشاجرات و منافرات».


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

(۱) علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
(۲) مظفر، محمدرضا، المنطق.    
(۳) خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    


۱. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۹۶.    
۲. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۲۹۶.    
۳. مظفر، محمدرضا، المنطق، ص۴۵۵.    
۴. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۵۸۰.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «اقتصاص»، تاریخ بازیابی۱۳۹۵/۱۱/۱۰.    


رده‌های این صفحه : اصطلاحات منطقی




جعبه ابزار