امر الهی در طبیعت (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تمام اموری که در
آفرینش و
طبیعت رخ می دهد، اعم از پا برجایی
زمین و
آسمان و همه حرکات
حیوانات و
جمادات، همه آنها به امر و فرمان الهی است.
حضرت موسی علیه‌السّلام از گرفتن
پستان زنان شیرده به فرمان
خدا خودداری کرد:
وحرمنا علیه المراضع من قبل فقالت هل ادلکم علی اهل بیت یکفلونه لکم وهم له نـصحون.(تحریم» در
آیه یاد شده تکوینی است نه تشریعی.) (یعنی تحولی تکوینی در موسی علیه‌السّلام ایجاد شد که از گرفتن پستان هر
زن شیردهی امتناع نمود.)
آتش، به فرمان خدا بر
حضرت ابراهیم علیه‌السّلام سرد شد و آسیبی به وی نرساند:
قلنا یـنار کونی بردا وسلـما علی ابرهیم. «(پس او را در آتش افكندند) گفتيم: اى آتش! برابر ابراهيم سرد و بى آسيب باش!»
آسمان به امر الهی پا برجا است:
و من ءایـته ان تقوم السماء والارض بامره... «و از نشانه هاى (
قدرت و
ربوبیت) او اين است كه آسمان و زمين به فرمانش برپايند، سپس زمانى كه شما را با يك دعوت از زمين بخواند، ناگاه (از گورها) بيرون مى آييد»
آسمان به فرمان خدا پس از غرق
قوم نوح باران را قطع کرد:
وقیل یـارض ابلعی مآءک ویـسمآء اقلعی وغیض المآء وقضی الامر... «(پس از هلاك شدن
کافران) گفته شد: اى زمين!
آب خود را فرو بر، و اى آسمان! (از ريختن باران) باز ايست، و آب كاستى گرفت و كار پايان يافت و كشتى بر (كوهِ) جودى قرار گرفت و گفته شد: دورى (از
رحمت خدا) بر گروه
ستمکاران باد.»
تدبیر آسمانها به فرمان
خداوند است:
فقضـلـهن سبع سمـوات فی یومین واوحی فی کل سماء امرها... «در اين هنگام آنها را بصورت هفت آسمان در دو
روز آفريد، و در هر آسمانى كار آن (آسمان) را وحى (و مقرّر) فرمود، و آسمان پايين را با چراغهايى (
ستارگان)
زینت بخشيديم، و (با شهاب ها از رخنه
شیاطین) حفظ كرديم، اين است
تقدیر خداوند توانا و دانا!»
الله الذی خلق سبع سمـوت ومن الارض مثلهن یتنزل الامر بینهن... «خداوند همان كسى است كه هفت آسمان را آفريد، و از زمين نيز همانند آنها را فرمان او در ميان آنها پيوسته فرود مى آيد تا بدانيد خداوند بر هر چيز تواناست و اينكه
علم او به همه چيز احاطه دارد!»
خورشید مقهور
امر تکوینی خداوند است:
... و الشمس و القمر و النجوم مسخرت بامره.... . «پس آنها را در دو روز به صورت هفت آسمان به انجام رسانيد و محكم و استوار ساخت، و در هر آسمانى كار آن را
وحی كرد، و آسمان
دنیا را با چراغهايى
آرایش داديم و (از
استراق سمع شيطان‌ها) حفظ كرديم، اين است اندازه‌گيرى تواناى شكست ناپذير و دانا»
.. و الشمس و القمر و النجوم مسخرت بامره... «و
شب و روز و خورشيد و
ماه را نيز رام و مسخّر شما قرار داد، وستارگان هم به فرمانش رام و
مسخر شده اند...»
کوه‌ها با
حضرت داود علیه‌السّلام در
تسبیح خدا به امر تکوینی خدا، هم
آواز بودند:
و لقد ءاتینا داود منا فضلا یـجبال اوبی معه... «همانا به داود از سوى خود فضلى بزرگ عطا كرديم، (و گفتيم:) اى كوه‌ها و اى
پرندگان! (در تسبيح خدا) با او هم صدا شويد. و
آهن را براى او نرم كرديم.»
پرندگان با حضرت داود علیه‌السّلام در تسبیح خدا به امر خدا، هم آواز بودند:
و لقد ءاتینا داود منا فضلا یـجبال اوبی معه و الطیر... «همانا به داود از سوى خود فضلى بزرگ عطا كرديم، (و گفتيم:) اى كوه‌ها و اى پرندگان! (در تسبيح خدا) با او هم صدا شويد. و آهن را براى او نرم كرديم.»
به امر تکوینی الهی
اصحاب سبت به بوزینگان، تبدیل شدند:
ولقد علمتم الذین اعتدوا منکم فی السبت فقلنا لهم کونوا قردة خـسـین. «يقيناً شما (سرگذشتِ) كسانى از خودتان را كه در روز شنبه (از دستور خدا)
تجاوز كردند (و به صيد
ماهی پرداختند) دانستيد، كه به آنان گفتيم: به شكل بوزينگانى رانده شده و خوار شويد.»
وسـلهم عن القریة التی کانت حاضرة البحر اذ یعدون فی السبت.. «از آنان سرگذشت شهرى را كه در
ساحل دریا بود بپرس، هنگامى كه (اهلش) در (روز تعطيلىِ) شنبه (از حكم خدا) تجاوز مى كردند....»
فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنا لهم کونوا قردة خـسـین. «(آرى،) هنگامى كه در برابر آنچه از آن نهى شده بودند سركشى كردند، به آنها گفتيم: «به شكل ميمون هايى طردشده در آييد»
به امر تکوینی خداوند
ستارگان رام و مسخر فرمان او شدند:
... و الشمس و القمر و النجوم مسخرت بامره... «پس آنها را در دو روز به صورت هفت آسمان به انجام رسانيد و محكم و استوار ساخت، و در هر آسمانى كار آن را وحى كرد، و آسمان دنيا را با چراغهايى آرايش داديم و (از استراق سمع شيطان‌ها) حفظ كرديم، اين است اندازه‌گيرى تواناى شكست ناپذير و دانا»
وسخر لکم... والنجوم مسخرت بامره... «او شب و روز و خورشيد و ماه را مسخّر شما ساخت و ستارگان نيز به فرمان او مسخّر شمايند در اين، نشانه هايى است (از عظمت
خدا) براى گروهى كه
عقل خود را به كار مى گيرند!»
ماه، مقهور امر تکوینی خداوند است:
... والقمر والنجوم مسخرت بامره..... «....و ماه و ستارگان را آفريد، كه مسخّر فرمان او هستند.....»
.. والقمر والنجوم مسخرت بامره... «او شب و روز و خورشيد و ماه را مسخّر شما ساخت و ستارگان نيز به فرمان او مسخّر شمايند در اين، نشانه هايى است (از عظمت خدا) براى گروهى كه عقل خود را به كار مى گيرند!»
حرکت کشتی‌ها در دریا به فرمان تکوینی خدا است:
الله الذی... سخر لکم الفلک لتجری فی البحر بامره وسخر لکم الانهـر. «خداوند همان كسى است كه آسمانها و زمين را آفريد و از آسمان، آبى نازل كرد و با آن، ميوه‌ها (ى مختلف) را براى روزى شما (از زمين) بيرون آورد و كشتى ها را مسخّر شما گردانيد، تا بر صفحه دريا به فرمان او حركت كنند و نهرها را (نيز) مسخّر شما نمود»
الم تر ان الله سخر لکم ما فی الارض والفلک تجری فی البحر بامره... «آيا نديدى كه خداوند آنچه را در زمين است مسخّر شما كرد و (نيز) كشتيهايى را كه به فرمان او بر صفحه اقيانوسها حركت مى كنند و آسمان (كرات و سنگهاى آسمانى) را نگه مى دارد، تا جز بفرمان او، بر زمين فرو نيفتند؟ خداوند نسبت به مردم
رحیم و مهربان است»
ومن ءایـته... ولتجری الفلک بامره... «و از
آیات (عظمت) خدا اين است كه
بادها را بعنوان بشارتگرانى مى فرستد تا شما را از رحمتش بچشاند (و سيراب كند) و كشتيها بفرمانش حركت كنند و از فضل او بهره گيريد شايد
شکرگزاری كنيد.»
الله الذی سخر لکم البحر لتجری الفلک فیه بامره... «خداوند همان كسى است كه دريا را مسخّر شما كرد تا كشتيها بفرمانش در آن حركت كنند و بتوانند از فضل او بهره گيريد، و شايد
شکر نعمتهايش را بجا آوريد!»
تمام موجودات، مقهور فرمان تکوینی خداوند هستند:
... الا له الخلق و الامر تبارک الله رب العالمین..... «....آگاه باشيد كه آفرينش و تدبير (
جهان)، از آن او (و به فرمان او) ست! پر بركت (و زوال ناپذير) است خداوندى كه
پروردگار جهانيان است!»
.. لله الامر من قبل ومن بعد. «در چند سال همه كارها از آن خداست چه قبل و چه بعد...»
رام شدن و تسخیر روز برای انسان‌ها با فرمان خداوند است:
وسخر لکم الیل والنهار... بامره... «او شب و روز و خورشيد و ماه را مسخّر شما ساخت و ستارگان نيز به فرمان او مسخّر شمايند...»
تسخیر شب برای انسان‌ها با فرمان خداوند است:
وسخر لکم الیل... بامره ان فی ذلک لایـت لقوم یعقلون. «او شب و روز و خورشيد و ماه را مسخّر شما ساخت و ستارگان نيز به فرمان او مسخّر شمايند در اين، نشانه هايى است (از عظمت خدا) براى گروهى كه عقل خود را به كار مى گيرند!»
پابرجایی زمین به امر خداوند است:
و من ءایـته ان تقوم السماء والارض بامره... «و از نشانه هاى (قدرت و ربوبيت) او اين است كه آسمان و زمين به فرمانش برپايند، سپس زمانى كه شما را با يك دعوت از زمين بخواند، ناگاه (از گورها) بيرون مى آييد»
فرمان خداوند به زمین برای فروبردن
آب خود، در پی غرق شدن
قوم نوح:
وقیل یـارض ابلعی مآءک... وغیض المآء وقضی الامر... «و گفته شد: «اى زمين، آبت را فرو بر! و اى آسمان، خوددارى كن! و آب فرو نشست و كار پايان يافت و (كشتى) بر (دامنه
کوه) جودى، پهلو گرفت و (در اين هنگام،) گفته شد:» دور باد قوم ستمگر (از
سعادت و
نجات و
رحمت خدا!)»
تدبیر زمین، با فرمان تکوینی خداوند است:
الله الذی خلق سبع سمـوت و من الارض مثلهن یتنزل الامر بینهن... «خداوند همان كسى است كه
هفت آسمان را آفريد، و از زمين نيز همانند آنها را فرمان او در ميان آنها پيوسته فرود مى آيد تا بدانيد خداوند بر هر چيز تواناست و اينكه
علم او به همه چيز احاطه دارد»
سکنا گرفتن
زنبور عسل در کوه‌ها، درختان و کندوهای ساخته شده، به امر تکوینی خداوند است:
و اوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا ومن الشجر ومما یعرشون.
تغذیه زنبور عسل، از تمام گل‌ها و محصولات گیاهان و درختان به امر خداوند است:
واوحی ربک الی النحل..
ثم کلی من کل الثمرت...
راه یابی زنبور عسل به راه‌های رفت و بازگشت، به فرمان تکوینی الهی است:
واوحی ربک الی النحل ان اتخذی من الجبال بیوتا و من الشجر و مما یعرشون.
.. فاسلکی سبل ربک ذللا...
امکان تبدل ماهیت اشیا با امر تکوینی خداوند است:
ولقد علمتم الذین اعتدوا منکم فی السبت فقلنا لهم کونوا قردة خـسـین..
.. من لعنه الله وغضب علیه وجعل منهم القردة والخنازیر...
فلما عتوا عن ما نهوا عنه قلنا لهم کونوا قردة خـسـین.
قلنا یـنار کونی بردا وسلـما علی ابرهیم.
حوادث و بلایا، اموری برخاسته از اراده و فرمان خداوند هستند:
انما مثل الحیوة الدنیا کمآء انزلنـه من السمآء فاختلط به نبات الارض مما یاکل الناس والانعـم حتی اذا اخذت الارض زخرفها وازینت وظن اهلهآ انهم قـدرون علیهآ‌اتـلـهآ امرنا لیلا او نهارا فجعلنـها حصیدا کان لم تغن بالامس کذلک نفصل الایـت لقوم یتفکرون.
له معقبـت من بین یدیه ومن خلفه یحفظونه من امر الله ان الله لایغیر ما بقوم حتی یغیروا ما بانفسهم واذا اراد الله بقوم سوءا فلا مرد له وما لهم من دونه من وال.
آسمان از خداوند فرمان بری می کند:
ثم استوی الی السماء و هی دخان فقال لها و للارض ائتیا طوعا او کرها قالتا اتینا طـائعین.
در آستانه برپایی
قیامت آسمان از فرمان الهی انقیاد می کند:
اذا السماء انشقت
واذنت لربها وحقت.
زمین از فرمان خداوند،
اطاعت و فرمانبری می کند:
ثم استوی الی السماء و هی دخان فقال لها و للارض ائتیا طوعا او کرها قالتا اتینا طـائعین.
زمین با فرمان خداوند تدبیر می شود:
الله الذی خلق سبع سمـوت ومن الارض مثلهن یتنزل الامر بینهن لتعلموا ان الله علی کل شیء قدیر وان الله قد احاط بکل شیء علما.
حرکت کشتی‌ها در
دریا و رام بودن آنها، به فرمان
خداوند است:
الله الذی خلق السمـوت والارض وانزل من السمآء مآء فاخرج به من الثمرت رزقا لکم وسخر لکم الفلک لتجری فی البحر بامره وسخر لکم الانهـر.
الم تر ان الله سخر لکم ما فی الارض والفلک تجری فی البحر بامره ویمسک السماء ان تقع علی الارض الا باذنه ان الله بالناس لرءوف رحیم. «آيا نديدى كه خداوند آنچه را در
زمین است مسخّر شما كرد و (نيز) كشتيهايى را كه به فرمان او بر صفحه اقيانوسها حركت مى كنند و آسمان (كرات و سنگهاى آسمانى) را نگه مى دارد، تا جز بفرمان او، بر زمين فرو نيفتند؟ خداوند نسبت به مردم رحيم و مهربان است»
ومن ءایـته ان یرسل الریاح مبشرت ولیذیقکم من رحمته ولتجری الفلک بامره و لتبتغوا من فضله و لعلکم تشکرون.
الله الذی سخر لکم البحر لتجری الفلک فیه بامره ولتبتغوا من فضله ولعلکم تشکرون.
فروکش کردن آب‌های زمین در
طوفان نوح پس از فرمان خداوند بود:
قالوا یـنوح..
وقیل یـارض ابلعی مآءک ویـسمآء اقلعی وغیض المآء وقضی الامر واستوت علی الجودی و قیل بعدا للقوم الظـلمین.
فوران آب از
تنور در
طوفان نوح، به امر خداوند بود:
قالوا یـنوح..
حتی اذا جآء امرنا وفار التنور.... .(برای «تنور»، چند احتمال ذکر شده که یکی از آنها، جوشش آب از همان
تنور (محل پخت
نان) است.)
.. وحینا فاذا جاء امرنا وفار التنور فاسلک فیها من کل زوجین اثنین واهلک الا من سبق علیه القول منهم ولاتخـطبنی فی الذین ظـلموا انهم مغرقون.
طغیان آب در طوفان نوح به فرمان خداوند بود:
حتی اذا جآء امرنا وفار التنور... .
.. قال لا عاصم الیوم من امر الله الا من رحم وحال بینهما الموج فکان من المغرقین.
فاوحینا الیه ان اصنع الفلک باعیننا ووحینا فاذا جاء امرنا وفار التنور فاسلک فیها من کل زوجین اثنین واهلک الا من سبق علیه القول منهم ولاتخـطبنی فی الذین ظـلموا انهم مغرقون.
ففتحنا ابوب السماء بماء منهمر
وفجرنا الارض عیونا فالتقی الماء علی امر قد قدر.
برپایی نظام آسمان و مصونیت آن از فروپاشی به
اذن و فرمان خداوند است:
الم تر ان الله سخر لکم ما فی الارض والفلک تجری فی البحر بامره ویمسک السماء ان تقع علی الارض الا باذنه ان الله بالناس لرءوف رحیم. «آيا نديدى كه خداوند آنچه را در زمين است مسخّر شما كرد و (نيز) كشتيهايى را كه به فرمان او بر صفحه اقيانوسها حركت مى كنند و آسمان (كرات و سنگهاى آسمانى) را نگه مى دارد، تا جز بفرمان او، بر زمين فرو نيفتند؟ خداوند نسبت به مردم رحيم و مهربان است»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۴، ص۳۵۷، برگرفته از مقاله «امر الهی در طبیعت».
