انفعالات

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

انفعالات یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای کیف محسوس غیر راسخ است.

---

کیف محسوس به لحاظ رسوخ و عدم رسوخ بر دو قسم است:
۱. انفعالات؛ اگر کیف محسوس، راسخ نباشد و به سرعت زایل شود؛ مثل: سرخی چهره شخص شرمگین و زردی چهره شخص ترسان، «انفعال» یا «انفعالات» خوانده می‌شود؛ نظیر: حال از کیف نفسانی.
۲. انفعالیات؛ اگر کیف محسوس، راسخ باشد؛ مانند: گرمی آتش، سفیدی برف، شوری نمک، عطر مشک و گل، «انفعالی» یا «انفعالیات» نامیده می‌شود؛ نظیر: ملکه از کیف نفسانی.

---

کلام علامه حلی در جوهر النضید چنین است: دوم از اقسام آن (کیف) کیفیات محسوس است، و این خود اگر راسخ باشد انفعالیات خوانده می‌شود؛ مانند سرخی خون و اگر غیر راسخ باشد انفعالات خوانده می‌شود؛ مانند سرخی فرد شرمگین.

---

خواجه طوسی در این‌باره می‌گوید: «کیفیت را چهار نوع بزرگ باشد: اول کیفیات محسوسه به حواس پنج‌گانه… و این کیفیات دو گونه بود: راسخ، مانند: زردی زر و سرخی خون، و غیر راسخ، چون: سرخی خَجِل و زردی وَجِل؛ و اول را انفعالیات خوانند و دوم را انفعالات، و امتیاز میان این دو به امور عارضی باشد، نه به امور ذاتی، چه رسوخ و عدمش از عوارض ماهیت بود، نه از مقومات».

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

(۱) ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، النجاة.    
(۲) خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
(۳) حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
(۴) ابوالحسن سالاری، بهمنیار بن مرزبان، التحصیل.
(۵) سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    

---