اهمیت تفکر (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تفکر از معیارهای ارزش و کرامت آدمی است که در
آیات قرآن به آن سفارش کرده است.
تعقّل و انديشه، از معيارهاى ارزش و كرامت آدمى در پيشگاه خداوند:
۱. «انَّ شَرَّ الدَّوابّ عِندَ اللَّهِ الصُّمُّ البُكمُ الَّذينَ لا يَعقِلون؛
بدترین جنبندگان نزد خدا، افراد کر و لالی هستند که اندیشه نمی‌کنند.»
۲. «ام تَحسَبُ انَّ اكثَرَهُم يَسمَعونَ او يَعقِلونَ ان هُم الّا كالانعمِ بَل هُم اضَلُّ سَبيلا؛
آیا گمان می‌بری بیشتر آنان می‌شنوند یا می‌فهمند؟! آنان فقط همچون
چهارپایان هستند، بلکه گمراه‌ترند!»
تشويق و سفارش خداوند، به تفكّر فردى و جمعى:
«قُل انَّما اعِظُكُم بِوحِدَةٍ ان تَقوموا لِلَّهِ مَثنى وفُردى ثُمَّ تَتَفَكَّروا ما بِصاحِبِكُم مِن جِنَّةٍ ان هُوَ الّا نَذيرٌ لَكُم بَينَ يَدَى عَذابٍ شَديد؛
بگو: شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما (
محمّد) هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم‌دهنده شما در برابر
عذاب شدید (الهی) است!»
انديشه و تفكّر، داراى ارزش و اهمّيّت و مورد ترغيب خداوند:
۱. «انَّ فى خلقِ السَّموتِ والارضِ ... لَأيتٍ لِقَومٍ يَعقِلون؛
در آفرینش
آسمانها و
زمین، ... نشانه‌هایی است (از ذات پاک خدا و یگانگی او) برای مردمی که عقل دارند و می‌اندیشند!»
۲. «... كذلِك يُبيّنُ اللَّهُ لكُمُ الأيتِ لعلَّكُم تتفكَّرون؛
... اینچنین خداوند آیات را برای شما روشن می‌سازد، شاید اندیشه کنید!»
۳. «كذلِك يُبيّنُ اللَّهُ لكُم ءايتِهِ لعلَّكُم تعقِلون؛
این چنین، خداوند آیات خود را برای شما شرح می‌دهد؛ شاید اندیشه کنید!»
۴. «... كذلِك يُبيّنُ اللَّهُ لكُمُ الأيتِ لعلَّكُم تتفكَّرون؛
... این چنین خداوند آیات خود را برای شما آشکار می‌سازد؛ شاید بیندیشید (و با اندیشه، راه
حق را بیابید)!»
۵. «انَّ فى خلقِ السَّموتِ والارضِ واختِلفِ الَّيلِ والنَّهارِ لَايتٍ لِاولِى الالبب؛
مسلماً در
آفرینش آسمانها و زمین، و آمد و رفت
شب و
روز، نشانه‌های (روشنی) برای
خردمندان است.»
۶. «الَّذين يذكُرُون اللَّه قِيمًا وقُعودًا وعلى جُنوبِهِم ويتفكَّرون فى خلقِ السَّموتِ والارضِ رَبَّنا ما خلقت هذا بطِلًا سُبحنك فقِنا عذاب النّار؛
همانها که خدا را در حال ایستاده و نشسته، و آنگاه که بر پهلو خوابیده‌اند، یاد می‌کنند؛ و در اسرار آفرینش آسمانها و زمین می‌اندیشند؛ (و می‌گویند:) بار الها! اینها را بیهوده نیافریده‌ای! منزهی تو! ما را از عذاب آتش، نگاه دار!»
۷. «... قُل هَل يَستَوِى الاعمى والبَصيرُ افَلا تَتَفَكَّرون؛
... بگو: آیا نابینا و بینا مساویند؟! پس چرا نمی‌اندیشید؟!»
۸. «... ذلِكُم وصّكُم بِهِ لَعَلَّكُم تَعقِلون؛
... این چیزی است که خداوند شما را به آن سفارش کرده، شاید درک کنید!»
۹. «... فَاقصُصِ القَصَصَ لَعَلَّهُم يَتَفَكَّرون؛
... این داستانها را (برای آنها) بازگو کن، شاید بیندیشند (و بیدار شوند)!»
۱۰. «او لَم يَتَفَكَّروا ما بِصاحِبِهِم مِن جِنَّةٍ ان هُوَ الّا نَذيرٌ مُبين؛
آیا فکر نکردند که همنشین آنها (پیامبر) هیچ‌گونه (اثری از)
جنون ندارد؟! (پس چگونه چنین نسبت ناروایی به او می‌دهند؟!) او فقط بیم دهنده آشکاری است (که مردم را متوجه وظایفشان می‌سازد).»
۱۱. «... كَذلِكَ نُفَصّلُ الأيتِ لِقَومٍ يَتَفَكَّرون؛
... این گونه، آیات خود را برای گروهی که می‌اندیشند، شرح می‌دهیم!»
۱۲. «انّا انزَلنهُ قُرءنًا عَرَبِيًّا لَعَلَّكُم تَعقِلون؛
ما آن را قرآنی عربی نازل کردیم، شاید شما درک کنید (و بیندیشید)!»
۱۳. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيتٍ لِقَومٍ يَتَفَكَّرون؛
... در اینها آیاتی است برای گروهی که تفکر می‌کنند!»
۱۴. «... إنّ فى ذلك لأيت لّقوم يعقلون؛
... در اینها نشانه‌هایی است برای گروهی که عقل خویش را به کار می‌گیرند!»
۱۵. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً لِقَومٍ يَتَفَكَّرون؛
... مسلماً در این، نشانه روشنی برای اندیشمندان است.»
نحل (۱۶) ۱۱
۱۶. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيتٍ لِقَومٍ يَعقِلون؛
در این، نشانه‌هایی است (از عظمت خدا،) برای گروهی که عقل خود را به کار می‌گیرند!»
۱۷. «بِالبَيّنتِ والزُّبُرِ وانزَلنا الَيكَ الذّكرَ لِتُبَيّنَ لِلنّاسِ ما نُزّلَ الَيهِم ولَعَلَّهُم يَتَفَكَّرون؛
(از آنها بپرسید که) از دلایل روشن و کتب (پیامبران پیشین آگاهند!) و ما این ذکر (قرآن) را بر تو نازل کردیم، تا آنچه به سوی مردم نازل شده است برای آنها روشن سازی؛ و شاید اندیشه کنند!»
۱۸. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً لِقَومٍ يَعقِلون؛
... در این، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که اندیشه می‌کنند!»
۱۹. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيَةً لِقَومٍ يَتَفَكَّرون؛
... به یقین در این امر، نشانه روشنی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند.»
۲۰. «... كَذلِكَ يُبَيّنُ اللَّهُ لَكُمُ الأيتِ لَعَلَّكُم تَعقِلون؛
... این گونه خداوند آیات را برای شما روشن می‌کند، باشد که بیندیشید!»
۲۱. «ولَقَد تَرَكنا مِنها ءايَةَ بَيّنَةً لِقَومٍ يَعقِلون؛
و از این آبادی نشانه روشنی (و درس عبرتی) برای کسانی که می‌اندیشند باقی گذاردیم!»
۲۲. «اوَ لَم يَتَفَكَّروا فى انفُسِهِم ما خَلَقَ اللَّهُ السَّموتِ والارضَ وما بَينَهُما الّا بِالحَقّ واجَلٍ مُسَمًّى وانَّ كَثيرًا مِنَ النّاسِ بِلِقاىِ رَبّهِم لَكفِرون؛
آیا آنان با خود نیندیشیدند که خداوند، آسمانها و زمین و آنچه را میان آن دو است جز بحق و برای زمان معیّنی نیافریده است؟! ولی بسیاری از مردم (
رستاخیز و) لقای پروردگارشان را منکرند!»
۲۳. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيتٍ لِقَومٍ يَعقِلون؛
... در این نشانه‌هایی است برای جمعیّتی که می‌اندیشند!»
۲۴. «قُل انَّما اعِظُكُم بِوحِدَةٍ ان تَقوموا لِلَّهِ مَثنى وفُردى ثُمَّ تَتَفَكَّروا ما بِصاحِبِكُم مِن جِنَّةٍ ان هُوَ الّا نَذيرٌ لَكُم بَينَ يَدَى عَذابٍ شَديد؛
بگو: شما را تنها به یک چیز اندرز می‌دهم، و آن اینکه: دو نفر دو نفر یا یک نفر یک نفر برای خدا قیام کنید، سپس بیندیشید این دوست و همنشین شما (محمّد) هیچ گونه جنونی ندارد؛ او فقط بیم‌دهنده شما در برابر عذاب شدید (الهی) است!»
۲۵. «... انَّ فى ذلِكَ لَأيتٍ لِقَومٍ يَتَفَكَّرون؛
... در این امر نشانه‌های روشنی است برای کسانی که اندیشه می‌کنند!»
۲۶. «هُوَ الَّذى خَلَقَكُم مِن تُرابٍ ثُمَّ مِن نُطفَةٍ ثُمَّ مِن عَلَقَةٍ ثُمَّ يُخرِجُكُم طِفلًا ثُمَّ لِتَبلُغوا اشُدَّكُم ثُمَ لِتَكونوا شُيوخًا ومِنكُم مَن يُتَوَفّى مِن قَبلُ ولِتَبلُغوا اجَلًا مُسَمًّى ولَعَلَّكُم تَعقِلون؛
او کسی است که شما را از خاک آفرید، سپس از
نطفه ، سپس از علقه (خون بسته شده)، سپس شما را بصورت طفلی (از شکم مادر) بیرون می‌فرستد، بعد به مرحله کمال قوّت خود می‌رسید، و بعد از آن پیر می‌شوید و (در این میان) گروهی از شما پیش از رسیدن به این مرحله می‌میرند و در نهایت به سرآمد عمر خود می‌رسید؛ و شاید تعقّل کنید!»
۲۷. «انّا جَعَلنهُ قُرءنًا عَرَبيًّا لَعَلَّكُم تَعقِلون؛
که ما آن را قرآنی فصیح و عربی قرار دادیم، شاید شما (آن را) درک کنید!»
۲۸. «... وتَصريفِ الرّيحِ ءايتٌ لِقَومٍ يَعقِلون؛
... و همچنین در وزش بادها، نشانه‌های روشنی است برای گروهی که اهل تفکّرند!»
۲۹. «... قَد بَيَّنّا لَكُمُ الأيتِ لَعَلَّكُم تَعقِلون؛
... ما آیات (خود) را برای شما بیان کردیم، شاید اندیشه کنید!»
۳۰. «... وتِلكَ الامثلُ نَضرِبُها لِلنّاسِ لَعَلَّهُم يَتَفَكَّرون؛
... اینها مثالهایی است که برای مردم می‌زنیم، شاید در آن بیندیشید!»
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۸، ص۲۶۳، برگرفته از مقاله «اهمیت تفکر»
