• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

اوس بن صامت انصاری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



مادر اوس (اویس)
[۱] الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۳
بن صامت خزرجی انصاری
[۲] الاستیعاب، ج‌۱، ص‌۲۰۷.
[۳] الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۲.
[۴] اسدالغابه، ج‌۱، ص‌۳۲۳
، قُرّة العین دختر عُباده خزرجی
[۵] الطبقات، ابن‌سعد، ج‌۳، ص‌۴۱۳.
[۶] الطبقات، ابن‌خیاط، ص‌۱۶۹.
[۷] المعارف، ص‌۲۵۵.
است و برادرش عُبادة‌بن صامت صحابی پیامبر
[۸] رجال الطوسی، ص‌۲۳.
[۹] البدایة و النهایه، ج‌۳، ص‌۲۴۷‌-۲۴۸.
[۱۰] البدایة و النهایه، ج‌۷، ص‌۱۷۶.
و همسرش خولة بنت ثعلبة الخزرجیّه مفسران نامهای دیگری نیز برای همسرش ذکر‌کرده‌اند
[۱۱] اسباب النزول، ص‌۳۴۷.
[۱۲] تفسیر قرطبی، ج‌۱۷، ص‌۱۷۵.
بنا به گزارش برخی منابع همسرش دختر عموی او بوده است.



اوس از شاعران خزرج و راویان حدیث بود و در جنگهای بدر ، احد و خندق شرکت کرد و پس از رحلت پیامبر در بیت المقدس ساکن شد و در سال ۳۲ یا ۳۴ قمری در رَمْله (از شهرهای بزرگ فلسطین )
[۱۴] معجم البلدان، ج‌۳، ص‌۶۹‌
در ۷۲ یا ۸۵ سالگی
[۱۵] الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۳.
[۱۶] تهذیب التهذیب، ج‌۱، ص‌۳۴۸.
از دنیا رفت.

۱.۱ - تندخویی

درباره تندخویی او در دوره کهنسالی گزارشهایی نقل شده است.
[۱۷] مجمع البیان، ج‌۹، ص‌۳۷۱.
[۱۸] ؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۴، ص‌۳۴۱.
[۱۹] الدرالمنثور، ج‌۸‌، ص‌۷۰.



در دوره اسلامی وی نخستین فردی بود که همسرش را ظهار کرد
[۲۰] تفسیر قمی، ج‌۲، ص‌۳۶۵.
[۲۱] التبیان، ج‌۹، ص‌۵۴۱‌.
[۲۲] الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۳.
مفسران ذیل نخستین آیات سوره مجادله به این مسئله پرداخته‌اند.
[۲۳] مجمع البیان، ج‌۹، ص‌۳۷۱.
[۲۴] تفسیر قرطبی، ج‌۱۷، ص‌۱۷۶.

بنا به گزارش راویان روزی اوس بر همسرش خشم گرفت و بنا به سنت جاهلیِ ظهار، همسرش را همچون مادرش دانست و بر خود حرام کرد؛ امّا پس از آن پشیمان شد همسرش که برای چاره اندیشی نزد رسول خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) رفته بود زبان به گلایه گشود که اموالم را صرف و جوانیم را تباه کرد و اهل و خویشاوندانم را از پیرامونم پراکنده ساخت و حال که سالخورده شده‌ام مرا ظهار کرده؛ لیکن از کار خویش پشیمان شده است پیامبر فرمود:در این زمینه حکمی نازل نشده است خوله دست به دعا برداشت و به خداوند شکوه کرد و منتظر ماند تا آن‌که این آیات نازل شد:«قَد سَمِعَ اللّهُ قَولَ الَّتی تُجدِلُکَ فی زَوجِها وتَشتَکی اِلَی اللّهِ اَلَّذینَ یُظهِرونَ مِنکُم مِن نِسائِهِم ما هُنَّ اُمَّهتِهِم اِن‌اُمَّهتُهُم اِلاَّالّی ولَدنَهُم واِنَّهُم لَیَقولونَ مُنکَرًا مِنَ القَولِ وزورًا واِنَّ اللّهَ لَعَفُوٌّ غَفور والَّذینَ یُظهِرونَ مِن نِسائِهِم ثُمَّ یَعودونَ لِما قالوا فَتَحریرُ رَقَبَة مِن قَبلِ اَن یَتَماسّا ذلِکُم توعَظونَ بِهِ واللّهُ بِما تَعمَلونَ خَبیر فَمَن لَم یَجِد فَصیامُ شَهرَینِ مُتَتابِعَینِ مِن قَبلِ اَن یَتَماسّا فَمَن لَم یَستَطِع فَاِطعَامُ سِتّینَ مِسکینًا ذلِکَ لِتُؤمِنوا بِاللّهِ ورَسولِهِ و تِلکَ حُدودُ اللّهِ ولِلکفِرینَ عَذابٌ اَلیم» با نزول این آیات حکم کفاره ظهار به ترتیب اولویت، آزادی بنده ، دو ماه روزه پیاپی یا اطعام ۶۰ فقیر تعیین شد؛ امّا اوس‌که تهیدست بود تنها با کمک پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) توانست فقیرانی چند را اطعام‌کند.


بنا به برخی نقلها پس از وفات وی دو تن از عموزاده‌هایش بنا به رسم جاهلی که ارث را میان مردان جنگجو قسمت می‌کردند، اموال اوس را میان خود تقسیم کردند و به همسرش ام‌کُجّه و فرزندان او سهمی ندادند همسر او در مسجد فضیخ به حضور پیامبر‌اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) شکایت برد در این هنگام این آیه نازل شد:«لِلرِّجالِ نَصیبٌ مِمّا تَرَکَ الولِدانِ والاَقرَبونَ ولِلنِّساءِ نَصیبٌ مِمّا تَرَکَ الولِدانِ والاَقرَبونَ مِمّا قَلَّ مِنهُ اَو کَثُرَ نَصیبًا مَفروضا» و بدینوسیله زنان و فرزندان خردسال نیز در شمار وارثان قرار گرفتند، ازاین‌رو پیامبر از‌تصرف عموزاده‌های اوس در اموال وی جلوگیری‌کرد.
[۲۷] تفسیر بغوی، ج‌۱، ص‌۳۱۴.
[۲۸] الکشاف، ج‌۱، ص‌۵۰۳‌.
[۲۹] روض‌الجنان، ج‌۵‌، ص‌۲۵۹.



با توجه به نظر مورخان در تاریخ وفات اوس پس از وفات پیامبر و نیز نداشتن همسری به نام ام‌کُجّه این شأن نزول مورد تردید جدی قرار گرفته‌است.


۱. الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۳
۲. الاستیعاب، ج‌۱، ص‌۲۰۷.
۳. الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۲.
۴. اسدالغابه، ج‌۱، ص‌۳۲۳
۵. الطبقات، ابن‌سعد، ج‌۳، ص‌۴۱۳.
۶. الطبقات، ابن‌خیاط، ص‌۱۶۹.
۷. المعارف، ص‌۲۵۵.
۸. رجال الطوسی، ص‌۲۳.
۹. البدایة و النهایه، ج‌۳، ص‌۲۴۷‌-۲۴۸.
۱۰. البدایة و النهایه، ج‌۷، ص‌۱۷۶.
۱۱. اسباب النزول، ص‌۳۴۷.
۱۲. تفسیر قرطبی، ج‌۱۷، ص‌۱۷۵.
۱۳. المیزان، ج‌۱۹، ص‌۱۸۱.    
۱۴. معجم البلدان، ج‌۳، ص‌۶۹‌
۱۵. الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۳.
۱۶. تهذیب التهذیب، ج‌۱، ص‌۳۴۸.
۱۷. مجمع البیان، ج‌۹، ص‌۳۷۱.
۱۸. ؛ تفسیر ابن‌کثیر، ج‌۴، ص‌۳۴۱.
۱۹. الدرالمنثور، ج‌۸‌، ص‌۷۰.
۲۰. تفسیر قمی، ج‌۲، ص‌۳۶۵.
۲۱. التبیان، ج‌۹، ص‌۵۴۱‌.
۲۲. الاصابه، ج‌۱، ص‌۳۰۳.
۲۳. مجمع البیان، ج‌۹، ص‌۳۷۱.
۲۴. تفسیر قرطبی، ج‌۱۷، ص‌۱۷۶.
۲۵. مجادله/سوره ۵۹، آیه ۱.    
۲۶. نساء/سوره۴، آیه۷.    
۲۷. تفسیر بغوی، ج‌۱، ص‌۳۱۴.
۲۸. الکشاف، ج‌۱، ص‌۵۰۳‌.
۲۹. روض‌الجنان، ج‌۵‌، ص‌۲۵۹.



دائرة المعارف قران کریم جلد چهارم، برگرفته از مقاله"اوس بن صامت انصاری"    



جعبه ابزار