• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

براء بن معرور در قرآن

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بَراء‌ بن مَعْرور انصاری از نقبای خَزْرَج بود.



ابوبشر براء‌ بن معرور بن صَخْر از بزرگان خزرج و سیّد و نقیب تیره بنی‌سَلَمَه
[۳] النسب، ص۲۸۶.
و مادرش رُباب دختر نُعْمان بن اِمْرَؤُالقَیْس کندی بود. از براء در دوران جاهلی خبری در‌دست نیست.

۱.۱ - اسلام آوردن براء

برخی اسلام براء را در پیمان عَقَبه اوّل می‌دانند و قائل‌اند که او در سال ۱۲ بعثت در بیعت عقبه حاضر بود و اسلام آورد؛ ولی مشهور آن است که براء در عقبه دوم (سال‌۱۳ بعثت) به عنوان یکی از رؤسای یثربیان حاضر بود و اولین فرد از یثربیان بود که با‌پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بیعت کرد ، ازاین‌رو برخی او را از حاضران در هر‌ دو بیعت عقبه می‌دانند
[۱۲] تاریخ الصحابه، ص‌۴۲.
، در هر صورت مسلّم به نظر می‌رسد که اسلام براء قبل از شرکت در بیعت عقبه دوم بود، زیرا نقل است که وی وقتی در سال ۱۳ بعثت برای شرکت در حج و بیعت در عقبه از یثرب عازم مکه بود در راه، نماز را به سوی مکه خواند، در حالی که همراهانش به سمت بیت المقدس نماز گزاردند. وی هنگامی که به مکه آمد از طریق عباس عموی پیامبر با آن حضرت آشنا شد و از درستی عمل خود از رسول‌اللّه (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) پرسید، پس پیامبر او را از نماز گزاردن به سوی کعبه منع کرد. در این بیعت وقتی یثربیان حاضر در حج سال ۱۳ شبانه در کنار جمره عَقَبَه اجتماع کردند پس از عباس بن عبدالمطلب براء‌ بن معرور نخستین سخنران در جمع یثربیان بود و راستگویی، وفاداری و آمادگی خود و همراهان را برای فداکاری در راه رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) اعلام کرد.
پس از سخنان پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز براء ضمن اظهار ایمان و تصدیق آن حضرت گفت: سوگند به کسی که تو را به حق فرستاد همان‌گونه که از همسر و فرزندانمان دفاع می‌کنیم از شما دفاع خواهیم کرد. ما فرزندان جنگ و نبردیم و آن را از پدرانمان به ارث برده‌ایم.
[۲۰] بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۱، ص‌۲۲۲.
در ادامه، پیامبر براء را به عنوان یکی از‌دو نقیب بنی سلمه برگزید.
[۲۲] تاریخ الصحابه، ص‌۴۲.


۱.۲ - وعده براء پیامبر

به براء پیش از ترک مکه به پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) وعده داد که در حج سال بعد برای زیارت آن حضرت به مکه بیاید ؛ ولی وی در ماه صفر سال بعد (قبل از هجرت پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به مدینه ) درگذشت و نتوانست به وعده خود وفا کند. با توجه به مرگ زودهنگام براء مطالب چندانی در کتب تاریخی از او نقل نشده است. درباره او آمده است که هنگام مرگ یک سوم مال خود را برای پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) وصیت کرد. پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) نیز آن را به ورثه براء بازگرداند ؛ همچنین وصیت کرد که او را به سوی مکه دفن کنند ، زیرا به پیامبر قول داده بود که در حج سال بعد او را زیارت‌ کند. او نخستین نقیب از نقبای دوازده‌ ‌گانه بود که درگذشت..

۱.۳ - حضور پیامبر بر قبر براء

پس از ورود به مدینه کنار قبر او حاضر‌ شد و بر او نماز گزارد و برایش دعا کرد. گفته‌اند که پس از تغییر قبله به سوی مکه، پیامبر بار دیگر بر او نماز خواند. برخی این نماز را مجرد دعا می‌دانند.
شیخ صدوق سه سنت از سنتهای اسلام را به براء نسبت می‌دهد که عبارت است از: طهارت و استنجا با آب ، نماز گزاردن به سوی مکه و وصیّت‌کردن یک سوم دارایی.

۱.۴ - همسران و فرزندان براء

حُمَیمه دختر صَیْفی بن صخر از همسران براء است که پس از اسلام براء او نیز اسلام آورد و با پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بیعت کرد. از هند همسر جابر‌ بن عَتیک ، رباب مادر سعد‌ بن معاذ ، ظبیّه همسر ابی قَتادَه که پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به او تسبیح جهاد را آموخت ، سُلافه ، مبشر یا ام مبشّر
[۴۶] عصقری، خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص‌۶۲۴‌.
همسر زید‌ بن حارثه به عنوان فرزندان براء و حُمیمه یاد کرده‌اند.
همسر دیگر براء خُلیسه دختر قیس بن ثابت از قبیله بنی اشجع است که بِشر‌ بن براء از همین همسر است. بِشر از صحابه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) بود که در عقبه دوم و بدر حضور داشت و به همراه پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) از گوشت مسموم گوسفند زن یهودی در خیبر به سال هفتم هجری خورد و به شهادت رسید.

۱.۵ - براء در قرآن

برخی قائل‌اند که وقتی براء برای نخستین بار به جای استفاده از سنگ خود را با آب تطهیر و استنجا کرد خداوند در شأن او آیه ۲۲۲‌ بقره را نازل کرد و او را از پاکیزگانِ محبوب خود خواند:«... اِنَّ اللّهَ یُحِبُّ التَّوّ‌بینَ ویُحِبُّ المُتَطَهِّرین»؛ ولی با توجه به این‌که این‌آیه مدنی است و براء پیش از حضور رسول‌خدا (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) در مدینه درگذشته، نمی‌تواند درباره براء باشد.
همچنین آمده است که پس از تحول قبله مسلمانان به سوی مکه، گروهی از مسلمانان نزد پیامبر (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) آمدند و در خصوص وضعیت عبادات مسلمانان درگذشته همچون براء‌ بن معرور و اسعد‌ بن زراره که به سوی بیت المقدس نماز گزارده بودند پرسیدند، پس خداوند با نزول آیه‌۱۴۳ بقره ایمان و اعمال آنان را ضایع‌نشدنی معرفی کرد:«... و ما کانَ اللّهُ لِیُضِیعَ ایمنَکُم...».
با توجه به حضور مؤثر براء در پیمان عقبه دوم و انتخاب وی به عنوان نقیب می‌توان تمامی آیاتی که در شأن بیعت‌کنندگان عقبه دوم نازل شده، همچون آیات ۷ مائده ؛ ۱۵ احزاب ؛ ۱۰۰ توبه ؛ ۳۰ انفال ؛ ۱۱۱ توبه ؛ و ۱۴ صف را در شأن براء نیز دانست.


اسباب النزول، واحدی؛ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ اسدالغابة فی معرفة الصحابه؛ الاصابة فی تمییز الصحابه؛ اعیان الشیعه؛ انوارالتنزیل و اسرارالتأویل، بیضاوی؛ تاریخ خلیفة‌بن خیاط؛ تاریخ الصحابة الذین روی عنهم الاخبار؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تاریخ الیعقوبی؛ تفسیر جوامع الجامع؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر القمی؛ جمهرة انساب العرب؛ الجواهرالحسان فی تفسیر القرآن، ثعالبی؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ زادالمسیر فی علم التفسیر؛ سیر اعلام النبلاء؛ السیرة‌النبویه، ابن‌هشام؛ الطبقات الکبری؛ کتاب الثقات؛ کتاب الخصال؛ کتاب الطبقات؛ کتاب النسب؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر.


۱. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج‌۱، ص‌۱۷۳.    
۲. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۱.    
۳. النسب، ص۲۸۶.
۴. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج۳، ص‌۴۶۴.    
۵. بغدادی، محمد بن حبیب، المحبر، ص‌۲۷۰.    
۶. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۸‌، ص‌۲۹۶.    
۷. بغدادی، محمد بن حبیب، المحبر، ص‌۴۱۶.    
۸. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۱.    
۹. حمیری، هشام بن عبدالملک، السیرة النبویه، ج‌۲، ص‌۴۴۷.    
۱۰. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۴۶۴.    
۱۱. بلاذری، احمد بن یحیی، انساب الاشراف، ج‌۱، ص‌۲۵۳.    
۱۲. تاریخ الصحابه، ص‌۴۲.
۱۳. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۱.    
۱۴. تمیمی، محمد بن حبان، الثقات، ج‌۳، ص‌۲۶.    
۱۵. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج‌۱، ص‌۱۷۴.    
۱۶. حمیری، هشام بن عبدالملک، السیرة النبویه، ج‌۲، ص‌۴۴۰.    
۱۷. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج‌۱، ص‌۱۷۳.    
۱۸. تمیمی، محمد بن حبان، الثقات، ج‌۱، ص‌۱۰۸.    
۱۹. حمیری، هشام بن عبدالملک، السیرة النبویه، ج۲، ص‌۳۰۲.    
۲۰. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۱، ص‌۲۲۲.
۲۱. حمیری، هشام بن عبدالملک، السیرة النبویه، ج‌۲، ص‌۳۰۴.    
۲۲. تاریخ الصحابه، ص‌۴۲.
۲۳. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۱.    
۲۴. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۳.    
۲۵. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۲.    
۲۶. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۴۶۵.    
۲۷. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص۱۵۲.    
۲۸. عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج‌۱، ص‌۴۱۵.    
۲۹. ذهبی، شمس الدین، سیر اعلام النبلاء، ج‌۱، ص‌۲۶۸.    
۳۰. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۴۶۵.    
۳۱. تمیمی، محمد بن حبان، الثقات، ج‌۱، ص‌۱۳۶.    
۳۲. ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انسب العرب، ص‌۳۵۹.    
۳۳. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۳.    
۳۴. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۴۶۶.    
۳۵. ابن عساکر، علی بن حسن، تاریخ دمشق، ج‌۵۶‌، ص‌۱۹.    
۳۶. ابن عبدالبر، یوسف بن عبدالله، الاستیعاب فی معرفة الاصحاب، ج‌۱، ص‌۱۵۲.    
۳۷. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۴۶۵.    
۳۸. امین، محسن، اعیان الشیعه، ج‌۳، ص‌۵۵۴‌.    
۳۹. صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص‌۱۹۲.    
۴۰. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۳، ص‌۴۶۴.    
۴۱. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۸‌، ص‌۲۹۶.    
۴۲. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج‌۵، ص‌۴۲۹.    
۴۳. عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج‌۸‌، ص‌۲۲۵.    
۴۴. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج‌۴‌، ص۲۹۸‌.    
۴۵. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۸‌، ص‌۲۹۶.    
۴۶. عصقری، خلیفة بن خیاط، الطبقات، ص‌۶۲۴‌.
۴۷. ابن اثیر، علی بن محمد، اسد الغابه، ج‌۵، ص‌۶۱۶.    
۴۸. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۸‌، ص‌۲۹۶.    
۴۹. عسقلانی، ابن حجر، الاصابة فی تمییز الصحابه، ج‌۸‌، ص‌۱۰۷.    
۵۰. بغدادی، محمد بن سعد، الطبقات الکبری، ج‌۸‌، ص‌۲۹۶.    
۵۱. ابن حزم، علی بن احمد، جمهرة انساب العرب، ص‌۳۵۹.    
۵۲. یعقوبی، احمد بن اسحاق، تاریخ الیعقوبی، ج‌۲، ص‌۵۷‌.    
۵۳. عصقری، خلیفة بن خیاط، تاریخ ابن خیاط، ص‌۵۰‌.    
۵۴. بقره/سوره۲، آیه۲۲۲.    
۵۵. صدوق، محمد بن علی، الخصال، ص‌۱۹۲.    
۵۶. فیض کاشانی، محمد بن شاه مرتضی، تفسیر الصافی، ج‌۱، ص‌۲۵۳.    
۵۷. بقره/سوره۲، آیه۱۴۳.    
۵۸. واحدی، علی بن احمد، اسباب النزول، ص‌۴۳.    
۵۹. مائده/سوره۵، آیه۷.    
۶۰. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج‌۳، ص‌۲۹۰.    
۶۱. آلوسی، شهاب الدین، روح المعانی، ج‌۳، ص‌۲۵۴.    
۶۲. احزاب/سوره۳۳، آیه۱۵.    
۶۳. طبرسی، فضل بن حسن، مجمع البیان، ج‌۸، ص‌۱۴۰-۱۴۱.    
۶۴. ابن جوزی، زاد المسیر، ج‌۳، ص‌۴۵۳.    
۶۵. توبه/سوره۹، آیه۱۰۰.    
۶۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر جوامع الجامع، ج‌۲، ص‌۹۰‌.    
۶۷. بیضاوی، ناصرالدین، انوار التنزیل و اسرار التاویل، ج‌۳، ص‌۹۵.    
۶۸. انفال /سوره۸، آیه۳۰.    
۶۹. قمی، علی بن ابراهیم، تفسیر القمی، ج‌۱، ص‌۲۷۲.    
۷۰. توبه/سوره۹، آیه۱۱۱.    
۷۱. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج‌۸‌، ص‌۲۶۷.    
۷۲. ثعالبی، ابوزید، تفسیر الثعالبی، ج‌۳، ص‌۲۱۶.    
۷۳. صف/سوره۶۱، آیه۱۴.    
۷۴. قرطبی، محمد بن احمد، الجامع لاحکام القرآن، ج‌۱۸، ص‌۸۹.    



مرکز دائرة المعارف قرآن کریم، برگرفته از مقاله «بَراء‌بن مَعْرور انصاری».    



جعبه ابزار