برهان در تبلیغ (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
لزوم بهره گیری از
برهان و
استدلال در مقام
دعوت به دین ضروری است.
ادع الی سبیل ربک بالحکمة.
ا
حکمت و
اندرز نيكو، به راه پروردگارت دعوت نما! و با آنها به روشى كه نيكوتر است، استدلال و مناظره كن! پروردگارت، از هر كسى بهتر مى داند چه كسى از راه او گمراه شده است و او به هدايت يافتگان داناتر است.
مقصود از
حکمت،
حجت و برهانی است که نتیجه آن
قطع و
یقین به حق باشد.
معنای" حکمت"، "
موعظه" و"
مجادله" و مراد از
موعظه حسنه و
جدال بالتی هی احسن
و اما معنی" حکمت"- بطوری که در مفردات
آمده به معنای اصابه حق و رسیدن به آن به وسیله
علم و
عقل است، و اما" موعظه" بطوری که از خلیل
حکایت شده به این معنا
تفسیر شده که کارهای نیک طوری یادآوری شود که قلب شنونده از شنیدن آن بیان، رقت پیدا کند، و در نتیجه تسلیم گردد، و اما" جدال" بطوری که در مفردات آمده عبارت از سخن گفتن از طریق
نزاع و غلبه جویی است
دقت در این معانی به دست می دهد که مراد از حکمت (و خدا داناتر است) حجتی است که حق را نتیجه دهد آنهم طوری نتیجه دهد که هیچ
شک و
وهن و ابهامی در آن نماند، و
موعظه عبارت از بیانی است که نفس شنونده را نرم، و قلبش را به دقت در آورد، و آن بیانی خواهد بود که آنچه مایه
صلاح حال شنونده است از مطالب عبرت آور که آثار پسندیده و ثنای جمیل دیگر آن را در پی دارد دارا باشد.
و جدال عبارت است از: دلیلی که صرفا برای منصرف نمودن خصم از آنچه که بر سر آن نزاع می کند بکار برود، بدون اینکه خاصیت روشنگری حق را داشته باشد، بلکه عبارت است اینکه آنچه را که خصم خودش به تنهایی و یا او و همه مردم قبول دارند بگیریم و با همان ادعایش را رد کنیم.
بنا بر این، این سه طریقی که خدای تعالی برای
دعوت بیان کرده با همان سه طریق منطقی، یعنی
برهان و
خطابه و جدل منطبق می شود.
چیزی که هست خدای تعالی
موعظه را به قید حسنه مقید ساخته و جدال را هم به قید" بالتی هی احسن" مقید نموده است، و این خود دلالت دارد بر اینکه بعضی از موعظه ها حسنه نیستند، و بعضی از جدال‌ها حسن (نیکو) و بعضی دیگر احسن (نیکوتر) و بعضی دیگر اصلا حسن ندارند و گر نه خداوند
موعظه را مقید به حسن و جدال را مقید به احسن نمی کرد.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۶، ص۲۳۸، برگرفته از مقاله «برهان در تبلیغ ».
