بغی در قرآن
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بغی به معنای
شورش بر
امام و حاکم مشروع اسلامی می‌باشد.
بغی در
لغت به معنای
طلب،
ظلم،
فساد،
حسد،
زنا،
کبر و
تجاوز از
حق و
حدّ آمده است.
ابن‌فارس طلب کردن و فساد را معانی اصلی این ماده دانسته
؛ اما برخی معنای اصلی آن را طلب شدید و فهم معانی دیگر را نیازمند
قرینه دانسته‌اند.
شماری از
لغویان با توجه به آیاتی که بغی در آن مقید به «غیر حق» شده
بغی را بر دو گونه دانسته‌اند: بغی پسندیده و جایز که حرکت از
عدالت به سوی
احسان و از
واجب به سمت
مستحب است و بغی ناپسند که تجاوز از حق به سوی
باطل و
شبهات است، هرچند کاربرد آن در تجاوزهای ناپسند شایع‌تر است.
در
اصطلاح فقه آرای متفاوتی میان فقیهان مطرح است؛ عموم فقهای
اهل سنت بغی را خروج گروهی از
مسلمانان دارای
قدرت و
شوکت بر ضدّ حاکم عادل یا غیر عادل اسلامی یا ندادن
حق واجبی همچون
زکات به او دانسته‌اند که این خروج و مخالفت از نظر باغی غالباً بر اساس
اجتهاد و
تأویل صحیح بوده است.
در اصطلاح فقه
امامیه بغی عبارت است از خروج بر ضدّ امام یا حاکم مشروع
، اعم از خروج و تعدی گروهی یا فردی.
برخی فقیهان دیگر
امامیه دایره بغی را گسترده‌تر دانسته و خروج حکومتی اسلامی بر ضدّ حکومت اسلامی دیگر یا تعدی حکومت اسلامی جور بر ضدّ امت اسلامی یا خروج و
جنگ گروهی از مسلمانان با مسلمانان دیگر را نیز مصداقی از بغی شمرده‌اند.
به آنان که در برابر
امام و حکومت اسلامی یا مسلمانان
قیام کنند «بُغاة» (باغیان) یا «اهل بغی» می‌گویند.
وجه این نامگذاری آن است که اینان با
طغیان کردن در برابر حاکم اسلامی از حد تجاوز کرده، یا مرتکب ظلم می‌شوند.
«
محاربه» نیز به معنای در دست گرفتن
سلاح برای ترساندن مسلمانان و پیکار با آنان است
و تفاوت آن با بغی آن است که محاربه بیش‌تر با هدف ایجاد
رعب و شرارت و
جلب منافع مادی انجام می‌گیرد، برخلاف بغی که با هدف براندازی حکومت انجام می‌گیرد؛ همچنین محاربه گاه به صورت فردی و گاه گروهی صورت می‌گیرد؛ ولی بغی غالباً شورشی دسته جمعی است. محاربه گاه از سوی
مسلمان و گاه از سوی کافر روی می‌دهد؛ ولی بغی همواره از سوی مسلمان انجام می‌گیرد. محاربه از
جرائمی است که دارای حد و مجازاتی معین است؛ اما بغی خارج از حدود و دارای کیفرهای متفاوت است.
محارب به جهت
عصیان و
فسق به محاربه اقدام می‌کند؛ اما باغی بر اساس
اجتهاد (
صحیح یا
باطل به بغی اقدام کرده، عمل خود را مشروع می‌پندارد.
واژه «بغی» و
مشتقات آن ۹۶ بار در
قرآن آمده و در بیش‌تر موارد در معانی لغوی آن به کار رفته و تنها در چند آیه معنای اصطلاحی آن مراد است؛ از جمله
آیه ۹
حجرات :«فَاِن بَغَت اِحدهُما عَلَی الاُخری فَقتِلوا الَّتی تَبغی» و نیز آیه «فَمَنِ اضطُرَّ غَیرَ باغ»
که طبق برخی
روایات مراد از باغی در آیات فوق خروج کننده بر حاکم اسلامی است.
ظاهراً این واژه به معنای اصطلاحی آن نخستین بار در
حدیثی از
پیامبر اکرم (صلی‌الله‌علیه‌وآله‌وسلم) به کار رفته که آن حضرت در آن قاتلان
عمّار را گروه باغی نامیدند. «یا عمار تقتلک الفئة‌الباغیة».
در احادیث دیگر به ویژه سخنان
امیرمؤمنان، علی (علیه‌السلام) نیز بسیار به کار رفته است.
احکام‌القرآن، ابن‌العربی؛ احکام القرآن، جصاص؛ الاّم؛ الامالی، طوسی؛ بحارالانوار؛ البحرالرائق شرح کنزالدقائق؛ البدایة و‌النهایه؛ تاج‌العروس من جواهر القاموس؛ تحریرالاحکام الشرعیة علی مذهب الامامیه؛ التحقیق فی کلمات القرآن الکریم؛ تذکرة الفقهاء؛ التشریع الجنایی الاسلامی؛ تفسیر التحریر والتنویر؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر المنیر فی‌العقیدة و‌الشریعة و‌المنهج؛ تفسیر نمونه؛ تفسیر نورالثقلین؛ تهذیب الاحکام؛ جامع احادیث الشیعة فی احکام الشریعه؛ جامع البیان عن تأویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ جواهرالکلام فی شرح شرایع الاسلام؛ جهاد در اسلام؛ حاشیة رد المحتار علی الدر المختار؛ الحاوی الکبیر؛ الحدائق الناضرة فی احکام العترة الطاهره؛ دراسات فی ولایة الفقیه و فقه الدولة الاسلامیه؛ دعائم الاسلام؛ الروضة البهیة فی شرح اللمعة الدمشقیه؛ روض الجنان و روح‌الجنان؛ ریاض المسائل فی تحقیق الاحکام بالدلائل؛ السنن الکبری؛ شرایع الاسلام فی مسائل الحلال و الحرام؛ صحیح البخاری؛ فتح الوهاب؛ الفقه؛ الفقه‌الاسلامی و ادلته؛ فقه سیاسی اسلام؛ فقه الصادق (علیه‌السلام)؛ الفقه علی المذاهب الاربعه؛ فقه القرآن، راوندی؛ قرب‌الاسناد؛ الکافی؛ کتاب الخلاف؛ کشف‌الاسرار و عدة‌الابرار؛ کنزالعرفان فی فقه القرآن؛ لسان العرب؛ المبسوط؛ مجمع‌البحرین؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ مجمع الفائدة والبرهان؛ مسالک الافهام الی آیات الاحکام؛ مستدرک الوسائل؛ مسند احمد‌بن حنبل؛ مصطلحات الفقه و معظم عناوینه الموضوعیه؛ المصنف؛ معجم مقاییس اللغه؛ المغنی و‌الشرح الکبیر؛ مفردات الفاظ القرآن؛ منهاج‌الصالحین،؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ نهج‌البلاغه؛ وسائل الشیعه.
دائرةالمعارف قرآن کریم برگرفنه از مقاله بغی.
