• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

بنی‌امیه و پیامبر

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



در برآیند حوادث صدر اسلام می‌توان به وضوح دریافت که قبایلی چون بنی امیه، بنی مخزوم و بنی هاشم از برجسته‌ترین قبایل قریش مکه در عصر بعثت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به شمار می‌آمدند.



ظهور پیامبری از بنی هاشم بیش از همه رشک بنی امیه و بنی مخزوم را بر می‌انگیخت، از این رو امویان که همچون دیگر قبایل قریش پیامبری آن حضرت را در راستای برتری موقعیت بنی هاشم بر قبایل خود ارزیابی می‌کردند، بر مبنای عصبیت قبیله‌ای و از سر حسادت و رقابت، به رهبری ابوسفیان؛ مواضع سختی در برابر رسول خدا اتخاذ کردند. رد پای سران بنی امیه را در بیشتر اقدامات قریش بر ضدّ رسول خدا می‌توان یافت.


از آغاز بعثت تا غزوه بدر (سال دوم هجری، آنان از هر راهکاری که بتوانند دعوت اسلامی را مهار کنند، استفاده می‌کردند؛ مانند گفت و گو با ابو طالب برای بازداشتن رسول خدا از دعوتش. چنان که برخی مفسران ذیل آیه ۵۲ انعام آورده‌اند برخی از اشراف بنی عبدمناف نزد ابوطالب رفتند تا ضمن گفت و گو با ابو طالب، بزرگ بنی هاشم در آن دوره، پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم را از دعوتش باز دارند که مسلماً در میان این اشراف برخی از عبشمیها و بنی امیه نیز حضور داشتند.
[۲] اسباب النزول، ص۱۷۸-۱۷۹.
[۳] جامع البیان، مج ۵، ج۷، ص۲۶۵.
[۴] روض الجنان، ج۷، ص۲۹۸-۲۹۷.
ممانعت بنی عبد مناف مسلمانان را از طواف خانه خدا،
[۵] الدر المنثور، ج۶، ص۴۰-۴۳.
همراهی با قریش در محاصره اقتصادی بنی هاشم و مسلمانان در شعب ابی طالب
[۶] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۷۶.
[۷] انساب الاشراف، ج۹، ص۴۱۲.
و توطئه قتل پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم
[۸] السیرة النبویه، ج۲، ص۴۸۰-۴۸۱.
[۹] تاریخ طبری، ج۲، ص۷۹.
نیز از آن جمله است.


دشمنان سرسخت اموی پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در این دوره عبارت بودند از: ابوسفیان، عقبة بن ابی معیط، ابو اُحیحه، معاویة بن مغیرة بن ابی العاص (که پس از غزوه احد کشته شد،
[۱۰] السیرة النبویه، ج۳، ص۱۰۴.
[۱۱] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۸.
مروان و پدرش حکم بن ابی العاص (کسی که رسول خدا امت اسلامی را از نسل او برحذر داشت)؛ نیز‌ ام جمیل خواهر ابوسفیان
[۱۴] السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۵.
که رسول خدا را آزار می‌داد. نام سه تن از عبد شمسیها ( حنظلة بن ابی سفیان، عتبه و شیبه فرزندان ربیعه) در میان مقتسمین به چشم می‌خورد. مقتسمین کسانی بودند که در موسم حج در مسیر ورود زائران به مکه قرار می‌گرفتند و آنان را از ملاقات با پیامبر باز می‌داشتند.
[۱۶] مجمع البیان، ج۶، ص۱۳۱.
به رغم دشمنیهای قاطبه بنی امیه با پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم در مکه، تعداد انگشت شماری از ایشان در این دوره به رسول خدا ایمان آورده، برای حفظ ایمان خود، به حبشه هجرت کردند. خالد بن سعید بن عاص (از سابقین در اسلام
[۱۸] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۳.
[۱۹] تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۱.
و از کاتبان پیامبر و برادرش عمرو،
[۲۲] الطبقات، ج۸، ص۳۳۵.
ابوحذیفة بن عتبه (از سابقین در اسلام،
[۲۶] تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۳.
[۲۷] تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۷.
عثمان بن عفان و‌ ام حبیبه دختر ابوسفیان از آن جمله‌اند.
[۲۸] السیرة النبویه،؛ ج۱، ص۳۲۳.
[۲۹] تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۱.
[۳۰] تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۷.
نیز عبدالله و برادرش عبیدالله بن جحش پسر عمه‌های رسول خدا صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم از بنی اسد بن خزیمه و ابو موسی اشعری و برخی دیگر از همپیمانان آنان در این هجرت حضور داشتند.
[۳۱] السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۴.
‌ام کلثوم دختر عقبة بن ابی معیط اموی نیز پس از حدیبیه ( سال ششم) به مدینه هجرت کرد.
[۳۲] عیون الاثر، ج۲، ص۱۲۳.

در پی بسته شدن پیمان عقبه دوم و فراهم شدن زمینه هجرت پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم به یثرب، امویان به مصادره دارایی برخی از مهاجران همپیمان خود (بنو جحش) مبادرت کردند. در این میان،
[۳۴] اخبار مکه، ج۲، ص۲۴۴-۲۴۵.
[۳۶] السیرة النبویه، ج۲، ص۴۹۹.
ابوسفیان رئیس بنی امیه نیز طی نامه‌ای مردم یثرب را به سبب پناه دادن رسول خدا نکوهش کرد. وی از این پس جز در نبرد بدر، در تمام توطئه‌ها و اقدامات نظامی ـ سیاسی بر ضدّ پیامبر صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم؛ رهبری و فرماندهی قریش را بر عهده داشت.
[۳۸] جمهرة النسب، ص۴۹.
[۳۹] انساب الاشراف، ج۵، ص۱۲.



در غزوه بدر (سال دوم) که در غیاب ابوسفیان رخ داد، شمار قابل توجهی از بنی عبد شمس و بنی امیه و همپیمانانشان حضور داشتند.
[۴۰] الآحاد والمثانی، ج۱، ص۲۶۲.
از کشته شدگان بنی امیه در این نبرد می‌توان به حنظلة بن ابی سفیان
[۴۱] السیرة النبویه، ج۳، ص۱۲۳.
و عقبة بن ابی معیط و از کشتگان عبشمیها به عتبة بن ربیعه و برادرش شیبه، پسرش ولید (اینان در آغاز نبرد در جنگ تن به تن کشته شدند) و نیز عاص و عبیده پسران سعید بن عاص اشاره کرد؛ همچنین از این دو مجموعه، ۱۲ تن اسیر شدند عمرو فرزند ابوسفیان و حارث بن ابی وجزه
[۵۱] السیرة النبویه، ج۳، ص۴.
هر دو از بنی امیه و ابوالعاص بن ربیع عبشمی داماد رسول خدا
[۵۲] السیرة النبویه، ج۲، ص۶۵۳.
از جمله اسیران بودند. ابن هشام اسرای همپیمان ایشان را ۷ تن ذکر کرده است.
[۵۳] السیرة النبویه، ج۳، ص۴.



الآحاد والمثانی؛ الاتقان فی علوم القرآن؛ الاحتجاج؛ الاخبار الطوال؛ اخبار مکة و ماجاء فیها من الآثار؛ الارشاد فی معرفة حجج الله علی العباد؛ اسباب النزول؛ الاستیعاب فی معرفة الاصحاب؛ اسدالغابة فی معرفة الصحابه؛ الاعلام؛ الاغانی؛ الامامة و السیاسه؛ الامام علی علیه‌السّلام صوت العدالة الانسانیه؛ الانساب؛ انساب الاشراف؛ بحارالانوار؛ البدء و التاریخ؛ البدایة و النهایه؛ البرهان فی تفسیر القرآن؛ پرتو اسلام؛ تاویل الآیات الباهرات؛ تاویل الآیات الظاهرة فی فضائل العترة الطاهره؛ تاج العروس من جواهر القاموس؛ تاریخ ابن خلدون؛ تاریخ الامم و الملوک، طبری؛ تاریخ خلیفة بن خیاط؛ تاریخ صدر اسلام؛ تاریخ العرب؛ تاریخ کمبریج؛ تاریخ مختصر الدول؛ تاریخ مدینة دمشق؛ تاریخ المدینة المنوره؛ تاریخ الیعقوبی؛ تجارب الامم؛ تجارب السلف در تاریخ؛ التفسیر الحدیث؛ تفسیر الصافی؛ تفسیر العیاشی؛ تفسیر القرآن العظیم، ابن کثیر؛ تفسیر القمی؛ التفسیر الکبیر؛ تفسیر کنزالدقائق و بحرالغرائب؛ تفسیر مبهمات القرآن؛ التفسیر و المفسرون فی ثوبه القشیب؛ التکمیل والاتمام لکتاب التعریف والاعلام؛ التنبیه والاشراف؛ جامع البیان عن تاویل آی القرآن؛ الجامع لاحکام القرآن، قرطبی؛ الجمل والنصر لسید العترة فی حرب البصره؛ جمهرة انساب العرب؛ جمهرة النسب؛ حیاة الامام الحسین علیه‌السّلام؛ خلافت و ملوکیت؛ دائرة المعارف بستانی؛ الدرالمنثور فی التفسیر بالماثور؛ روح المعانی فی تفسیر القرآن العظیم؛ روض الجنان و روح الجنان؛ سبل الهدی و الرشاد؛ السیرة النبویه، ابن هشام؛ شذرات الذهب فی اخبار من ذهب؛ شرح الاخبار فی فضائل الائمة الاطهار علیهم‌السّلام؛ شرح نهج البلاغه، ابن ابی الحدید؛ شواهد التنزیل؛ الصحاح تاج اللغة و صحاح العربیه؛ ضحی الاسلام؛ الطبقات الکبری؛ العقد الفرید؛ علوم قرآنی؛ علی و فرزندان؛ عیون الاثر فی فنون المغازی والشمائل والسیر؛ الغارات؛ الغدیر فی الکتاب والسنة والادب؛ فتوح البلدان؛ القاموس المحیط؛ قرآن در اسلام از دیدگاه تشیع؛ الکافی؛ الکامل فی التاریخ؛ کتاب الثقات؛ کتاب الفتن؛ کتاب النسب؛ الکشاف؛ کنزالعمال فی سنن الاقوال والافعال؛ لباب النقول فی اسباب النزول؛ لسان العرب؛ مجمع البیان فی تفسیر القرآن؛ المحبر؛ مروج الذهب و معادن الجوهر؛ المستدرک علی الصحیحین؛ مسند ابی یعلی الموصلی؛ مشاهیر علماء الامصار؛ المعارف؛ معالم التنزیل فی التفسیر والتاویل، بغوی؛ معجم رجال الحدیث؛ المعجم الصغیر؛ معجم قبائل العرب؛ المغازی؛ المفصل فی تاریخ العرب قبل الاسلام؛ مقدمة ابن خلدون؛ مکاتیب الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم؛ مناقب آل ابی طالب؛ المنتظم فی تاریخ الملوک والامم؛ المنمق فی اخبار قریش؛ موسوعة دول العالم؛ المیزان فی تفسیر القرآن؛ النزاع والتخاصم بین بنی امیه و بنی هاشم؛ النصائح الکافیة لمن یتولی معاویه؛ نهایة الارب فی فنون الادب؛ نهج البلاغه؛ ینابیع الموده.


۱. انعام/سوره۶، آیه۵۲.    
۲. اسباب النزول، ص۱۷۸-۱۷۹.
۳. جامع البیان، مج ۵، ج۷، ص۲۶۵.
۴. روض الجنان، ج۷، ص۲۹۸-۲۹۷.
۵. الدر المنثور، ج۶، ص۴۰-۴۳.
۶. السیرة النبویه، ج۱، ص۳۷۶.
۷. انساب الاشراف، ج۹، ص۴۱۲.
۸. السیرة النبویه، ج۲، ص۴۸۰-۴۸۱.
۹. تاریخ طبری، ج۲، ص۷۹.
۱۰. السیرة النبویه، ج۳، ص۱۰۴.
۱۱. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۷۸.
۱۲. اسد الغابه، ج۷، ص۲۸۱.    
۱۳. کتاب الفتن، ص۷۲.    
۱۴. السیرة النبویه، ج۲، ص۳۵۵.
۱۵. المحبر، ص۱۶۰.    
۱۶. مجمع البیان، ج۶، ص۱۳۱.
۱۷. تفسیر قرطبی، ج۱۰، ص۵۸.    
۱۸. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۳.
۱۹. تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۱.
۲۰. مکاتیب الرسول صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم، ج۱، ص۱۵۰.    
۲۱. الطبقات، ج۸، ص۲۲۴-۲۳۰.    
۲۲. الطبقات، ج۸، ص۳۳۵.
۲۳. تاریخ دمشق، ج۶، ص۱۲۹.    
۲۴. تاریخ دمشق، ج۴۶، ص۲۴.    
۲۵. تاریخ المدینه، ج۲، ص۴۷۳.    
۲۶. تاریخ یعقوبی، ج۲، ص۲۳.
۲۷. تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۷.
۲۸. السیرة النبویه،؛ ج۱، ص۳۲۳.
۲۹. تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۱.
۳۰. تاریخ طبری، ج۱، ص۵۴۷.
۳۱. السیرة النبویه، ج۱، ص۳۲۴.
۳۲. عیون الاثر، ج۲، ص۱۲۳.
۳۳. تاریخ المدینه، ج۲، ص۴۹۴.    
۳۴. اخبار مکه، ج۲، ص۲۴۴-۲۴۵.
۳۵. المنمق، ص۲۳۸.    
۳۶. السیرة النبویه، ج۲، ص۴۹۹.
۳۷. المحبر، ص۲۷۱.    
۳۸. جمهرة النسب، ص۴۹.
۳۹. انساب الاشراف، ج۵، ص۱۲.
۴۰. الآحاد والمثانی، ج۱، ص۲۶۲.
۴۱. السیرة النبویه، ج۳، ص۱۲۳.
۴۲. الارشاد، ج۱، ص۶۹.    
۴۳. بحارالانوار، ج۱۹، ص۳۶۱.    
۴۴. النزاع والتخاصم، ص۵۱.    
۴۵. تاریخ دمشق، ج۶، ص۱۲۹.    
۴۶. شرح نهج البلاغه، ج۱۵، ص۱۹۹.    
۴۷. سبل الهدی، ج۴، ص۷۸.    
۴۸. سبل الهدی، ج۴، ص۷۸.    
۴۹. اسدالغابه، ج۲، ص۴۶۵.    
۵۰. شرح نهج البلاغه، ج۱۴، ص۲۰۰.    
۵۱. السیرة النبویه، ج۳، ص۴.
۵۲. السیرة النبویه، ج۲، ص۶۵۳.
۵۳. السیرة النبویه، ج۳، ص۴.



دائرةالمعارف قرآن کریم بر گرفته از مقاله «بنی امیه».    



جعبه ابزار