تضمین (علوم قرآنی)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
تحمل معنای
فعل توسط فعل دیگر، و همچنین در
اسم یا
حرف را تضمین گویند.
گاهی حروف، اسما، یا افعال مجازا جای هم نوع خود را هم می‌گیرند، که آن را «تضمین» می‌گویند؛ به عبارت دیگر، معنای یکی از حروف، اسما یا افعال به دیگری داده می‌شود.
لفظ فعل، اسم یا حرف برای دو معنای حقیقی و مجازی با هم
وضع نشده‌اند تا آن دو را بتوان با تضمین جمع کرد؛ پس تضمین،
مجاز به شمار می‌آید.
تضمین افعال، جایی است که فعلی متضمن معنای فعل دیگری باشد؛ یعنی معنای دو فعل در آن باشد؛ مانند فعلی که با حرفی متعدی شود، در حالی که عادتا با آن
متعدی نمی‌شود؛ بنابراین، لازم است یا خود فعل تاویل شود یا آن حرف به حرفی تاویل شود که عادتا تعدیه با آن انجام می‌شود؛ مانند: (عینا یشرب بها عباد الله...)
که «یشرب» با حرف «باء» متعدی شده است؛ در حالی که معمولا با «من» متعدی می‌شود، و متعدی شدن آن با «با» یا بر تضمین «یشرب» به معنای «یروی و یلتذ» است، یا در تضمین «با» که به معنای «من» است.
تضمین در اسما به این صورت است که اسمی، معنای اسم دیگر را دربرگرفته، معنای هر دو را افاده کند؛ مانند: (حقیق علی ان لا اقول علی الله الا الحق...)
که «حقیق» معنای «
حریص » را تضمین کرده تا بگوید او هم شایسته قول
حق است و هم حریص بر آن.
اما تضمین در حروف، به این است که حرفی، معنای حقیقی و مجازی هر دو را داشته باشد.
فرهنگ‌نامه علوم قرآنی، برگرفته از مقاله «تضمین».
