• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عسر (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





عُسْر (به ضم عین و سکون سین) از واژگان قرآن کریم به معنای دشواری و نقیض یسر است. عَسِر (بر وزن کتف، به فتح عین و کسر سین) و عَسیر (به فتح عین و کسر سین) هر دو وصف‌ و به معنی صعب و دشوار هستند. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: تَعاسُر (به فتح تاء و ضم سین) به معنای اشتداد و دشوار شدن، عُسْرة (به ضم عین و سکون سین) به معنای دشواری در وجود مال و عُسْری (به ضم عین و سکون سین) مؤنث اعسر به معنای سخت‌تر است‌.



عُسْر به معنای دشواری و نقیض یسر است. عَسِر و عَسیر هر دو وصف‌ و به معنی صعب و دشوار هستند. «یوم عسر و یوم عسیر» یعنی روز دشوار و شوم.


(فَاِنَّ مَعَ‌ الْعُسْرِ یُسْراً) (آرى به يقين با سختى آسانى است.) (سَیَجْعَلُ اللَّهُ بَعْدَ عُسْرٍ یُسْراً) (...خداوند به زودى بعد از سختی‌ها آسانى قرار مى‌دهد.)
(یَقُولُ الْکافِرُونَ هذا یَوْمٌ‌ عَسِرٌ) (...کافران مى‌گويند: «امروز روز سخت و دردناكى است!) (وَ کانَ یَوْماً عَلَی الْکافِرِینَ‌ عَسِیراً) (...و آن روز، روز سختى براى كافران خواهد بود!)

۲.۱ - تعاسر

تَعاسُر به معنای اشتداد و دشوار شدن است. «تعاسر علیه الامر: اشتد و صار عسیرا»
(وَ اِنْ‌ تَعاسَرْتُمْ‌ فَسَتُرْضِعُ لَهُ اُخْری‌) «اگر به زحمت و دشواری افتادید، پدر مرضعه دیگری برای طفل می‌جوید.» ظاهرا مراد از تعاسر در آیه آن است که مادر اصلی درباره اجرت رضاع پدر را به فشار‌ اندازد.

۲.۲ - عسرة

عُسْرة به قول راغب اصفهانی دشواری در وجود مال است و آیه‌ (وَ اِنْ کانَ ذُو عُسْرَةٍ فَنَظِرَةٌ اِلی‌ مَیْسَرَةٍ) (و اگر بدهكار، قدرتِ پرداخت نداشته باشد، او را تا هنگام توانايى، مهلت دهيد...) مؤید اوست و شاید مراد از ساعة عسرة در (وَ الْاَنْصارِ الَّذِینَ اتَّبَعُوهُ فِی ساعَةِ الْعُسْرَةِ) (...و انصار، كه در زمان عسرت و شدّت در جنگ تبوک از او پيروى كردند...) وقت کم‌یابی مال باشد. الصحاح نیز مثل راغب اصفهانی گفته ولی شیخ طبرسی و فیروزآبادی آن‌را مطلق دشواری و صعوبة الامر گفته‌اند و آیه دوم درباره ماجرای تبوک است و در آن سختی فقط از جهت مال نبود بلکه از جهت عطش و حرارت هوا و غیره نیز بود.

۲.۳ - عسری

عُسْری مؤنث اعسر است‌ (وَ اَمَّا مَنْ بَخِلَ وَ اسْتَغْنی‌ • وَ کَذَّبَ بِالْحُسْنی‌ • فَسَنُیَسِّرُهُ‌ لِلْعُسْری‌) یعنی «آنکه از انفاق بخل ورزد و در اثر بخل ثروت و بی‌نیازی جوید و وعده بهتر خدا را تکذیب کند، او را به حالت سخت‌تری آماده می‌کنیم. (که مثلا عدم شرح صدر بر ایمان و مهیّا بودن به عذاب باشد).» «العسری» در آیه موصوفی دارد مثل حالت و نظیر آن.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۳۴۹-۴۵۰.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۵۶۶.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۳، ص۴۰۱.    
۴. شرح/سوره۹۴، آیه۵.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۹۶.    
۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۱۶.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۵۳۳.    
۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۷۱.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۱۵۷.    
۱۰. طلاق/سوره۶۵، آیه۷.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۵۹.    
۱۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱۸.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۳۳.    
۱۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۶۵.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۱۲.    
۱۶. قمر/سوره۵۴، آیه۸.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۵۲۹.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۵۸.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۹۴.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۲۸۳.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۴، ص۱۹.    
۲۲. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۶.    
۲۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۶۲.    
۲۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۰۳.    
۲۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۸۰.    
۲۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۶۳.    
۲۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۹۹.    
۲۸. طلاق/سوره۶۵، آیه۶.    
۲۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۹، ص۳۱۷.    
۳۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۹، ص۵۳۲.    
۳۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۴۶۴.    
۳۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۵، ص۱۱۱.    
۳۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۵۶۶.    
۳۴. بقره/سوره۲، آیه۲۸۰.    
۳۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۷.    
۳۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۴۲۳.    
۳۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۶۴۹.    
۳۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۷۵.    
۳۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۹۲.    
۴۰. توبه/سوره۹، آیه۱۱۷.    
۴۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۰۵.    
۴۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۳۹۹.    
۴۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۵۴۳.    
۴۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۰.    
۴۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۲۲۹.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۱۲۰.    
۴۷. فیروزآبادی، مجدالدین، قاموس المحیط، ج۲، ص۸۸.    
۴۸. لیل/سوره۹۲، آیه۸- ۱۰.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲۰، ص۳۰۳.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲۰، ص۵۱۰.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۱۰، ص۷۶۰.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۲۷، ص۱۲۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «عسر»، ج۴، ص۳۴۹-۴۵۰.    






جعبه ابزار