• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

فرط (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف





فَرْط (به فتح فاء و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای تقدّم و جلو افتادن است. این واژه دارای مشتقاتی است که در آیات قرآن به کار رفته است؛ مانند: فَرَط (به فتح فاء و راء) و فارِط (به کسر راء) به معنای پيشروى؛ إِفْراط (به کسر الف و سکون فاء) به معنای تجاوز بيشتر؛ تَفْريط (به فتح تاء و سکون فاء) كوتاهى و تقصير بيشتر؛ و فُرُط (به ضم فاء و راء) به معناى افراط و تجاوز است.



فَرْط به معنای تقدّم و جلو افتادن است.
در لغت آمده: «فَرَطَ فُرُوطاً: سَبَقَ وَ تَقَدَّمَ- فَرَطَ عَلَيْهِ فِى الْقَوْلِ‌ فَرْطاً: اسْرَفَ وَ تَقَدَّمَ» و آن با تجاوز و تعدى می‌سازد.
فَرَط (بر وزن فَرَس) و فارِط پيشروى است كه قبل از کاروان براى اصلاح حوض و دلوها وارد آب شود.
در دعا درباره مرگ فرزند صغير گويد: «اللَّهُمَّ اجْعَلْهُ‌ فَرَطاً»، يعنى: خدايا او را اجر متقدّم و ثواب جلو افتاده گردان.


(قالا رَبَّنا إِنَّنا نَخافُ أَنْ‌ يَفْرُطَ عَلَيْنا أَوْ أَنْ يَطْغى‌) «گفتند: خدايا می‌ترسيم كه فرعون بر ما پيشى گيرد و در عقوبت پيش از آنكه دعوتش كنيم، عجله كند و يا در تعذيب‌ بنی اسرائیل طغيان نمايد».

۲.۱ - تفریط

تَفْريط: كوتاهى و تقصیر بيشتر است. (يا حَسْرَتى‌ عَلى‌ ما فَرَّطْتُ‌ فِي جَنْبِ اللَّهِ‌) «اى حسرت بر آنچه در طاعت خدا تقصير و كوتاهى كردم‌».

۲.۲ - افراط

إِفْراط: تجاوز بيشتر است. (لا جَرَمَ أَنَّ لَهُمُ النَّارَ وَ أَنَّهُمْ‌ مُفْرَطُونَ‌) مُفْرَطُونَ‌ در قرآن‌ها به صيغه مفعول است و به صيغه فاعل و ايضا مُفَرِّطُونَ‌ به كسر راء از باب تفعیل نيز خوانده‌اند؛ يعنى: «ناچار آتش براى آنهاست و آنها پيش افتادگان (به آتش)اند».
می‌شود از آیه فهميد كه آنانكه به خدا نسبت زائيدن و فرزند می‌دهند پيش از ديگران به آتش وارد خواهند شد.

۲.۳ - فرط بر وزن عنق

فُرُط (بر وزن عُنُق) به معنى افراط و تجاوز است. «الْفُرُطُ: الامر المجاوز فيه عن الحدّ».
(وَ اتَّبَعَ هَواهُ وَ كانَ أَمْرُهُ‌ فُرُطاً) يعنى: «از هوای نفس پيروى كرده و كارش تجاوز و تعدّى بود».


۱. قرشی بنابی، علی اکبر، قاموس قرآن، ج۵، ص۱۶۲.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۳۱.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۴، ص۲۶۴.    
۴. زبیدی، مرتضی، تاج العروس، ج۱۰، ص۳۵۹.    
۵. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۷، ص۳۶۸.    
۶. ابن منظور، محمد بن مکرم، لسان العرب، ج۷، ص۳۶۶.    
۷. ابن فارس، احمد، معجم مقاییس اللغة، ج۴، ص۴۹۰.    
۸. فیومی، احمد بن محمد، المصباح المنیر، ص۲۴۳.    
۹. علامه مجلسی، محمد باقر، بحار الانوار، ج۸۷، ص۲۳۲.    
۱۰. طه/سوره۲۰، آیه۴۵.    
۱۱. زمر/سوره۳۹، آیه۵۶.    
۱۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۶۳۱.    
۱۳. نحل/سوره۱۶، آیه۶۲.    
۱۴. فیروزآبادی، قاموس المحیط، ج۲، ص۳۷۷.    
۱۵. کهف/سوره۱۸، آیه۲۸.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله "فرط"، ج۵، ص۱۶۲-۱۶۳.    






جعبه ابزار