نکس (مفردات‌قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
نَکْس (به فتح نون و سکون کاف) از
واژگان قرآن کریم به معنای وارونه کردن است.
تَنْکیس (به فتح تاء و سکون نون) نیز به همین معنا است. «نکس رأس» پائین انداختن سر است از
ذلت یا
شرم؛ و
(نُکِسُوا عَلی رُؤُسِهِمْ) کنایه است از گذاشتن باطل به جای حق؛ و تنکیس در
خلقت آنست که شخص کاملا
پیر و از کار افتاده باشد، گوئی همه چیزش وارونه شده است.
نَکْس به معنای وارونه کردن است. «نَکَسَهُ نَکْساً: قلّبه علی راسه و جعل اسفله اعلاه» یعنی: آن را وارونه کرد. نکس الولد آنست که در حین
تولد پایش پیش از سرش بیرون آید. «نکس رأس» پائین انداختن سر است از
ذلت یا
شرم.
(وَ لَوْ تَری اِذِ الْمُجْرِمُونَ ناکِسُوا رُؤُسِهِمْ عِنْدَ رَبِّهِمْ) «ای کاش ببینی
گناهکاران را که نزد پروردگارشان سر به زیر انداختگانند».
(ثُمَ نُکِسُوا عَلی رُؤُسِهِمْ لَقَدْ عَلِمْتَ ما هؤُلاءِ یَنْطِقُونَ) آیه درباره جواب اهل
بابل است به
ابراهیم (علیه‌السّلام) پس از شکستن
بت‌ها. «نُکِسُوا عَلی رُؤُسِهِمْ»
کنایه است از گذاشتن
باطل به جای
حق؛ گوئی از شنیدن جواب آن حضرت حق در
قلوبشان بالای باطل قرار گرفت و با وارونه شدن آنها، باطل بالا آمد و حق در پائین ماند. یعنی: «سپس باطل را به جای حق گرفته و گفتند: می‌دانی که اینها سخن نمی‌گویند (پس اینکه می‌گوئی: از خودشان بپرسید، معلوم می‌شود، تو این کار کرده‌ای)».
تَنْکیس: نیز به معنی وارونه کردن است. تنکیس در
خلقت آنست که شخص کاملا
پیر و از کار افتاده باشد، گوئی همه چیزش وارونه شده است.
(وَ مِنْکُمْ مَنْ یُرَدُّ اِلی اَرْذَلِ الْعُمُرِ لِکَیْ لا یَعْلَمَ بَعْدَ عِلْمٍ شَیْئاً) (بعضى از شما به نامطلوب‌ترين مراحل
عمر مى‌رسند، كه بعد از آگاهى، چيزى نمى‌دانند).
(وَ مَنْ نُعَمِّرْهُ نُنَکِّسْهُ فِی الْخَلْقِ اَ فَلا یَعْقِلُونَ) معنی آیه: «هر که را عمر دراز دهیم، خلقت او را وارونه می‌کنیم».
آیه دلیل آنست که
انسان را در اینگونه کارها از خود
اختیاری نیست و گر نه، به آن حال در نمی‌آمد.
قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «نکس»، ج۷، ص۱۱۱.
