جامع حدوسط

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

جامع حدوسط یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حدوسطِ مفیدِ نسبت ایجابی میان اصغر و اکبر است.

---

حدوسط در قیاس به لحاظ موجبه یا سالبه بودن مقدمات قیاس به «جامع» و «قاطع» تقسیم می‌شود. در جایی به حدوسط، «جامع» اطلاق می‌شود که مقدمات قیاس موجبه باشد؛ مانند: انسان خندان است و هر خندانی حیوان است؛ پس انسان حیوان است.
هنگامی به حدوسط، «قاطع» گفته می‌شود که هر دو مقدمه یا یکی از آن دو سالبه باشد؛ مانند: هر انسانی حیوان است و هیچ حیوانی سنگ نیست؛ پس هیچ انسانی سنگ نیست.
به دیگر بیان، چون حدوسط، واسطه برای انتساب اکبر به اصغر است، هرگاه حد وسط بر انتساب ایجابی دلالت کند «جامع» نام دارد و هرگاه بیانگر انتساب سلبی باشد «قاطع» خوانده می‌شود.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    

---