• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

رضوان بن عبدالله جنوی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جَنَوی‌، رضوان‌بن‌ عبداللّه‌، محدّث‌، زاهد و فقیه‌ مالکی‌ قرن‌دهم‌ است.




کنیه‌او ابوالنعیم‌و ابوالرضا/ ابوالرضی‌بود.
[۱] محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، ج۱، ص‌۲۸۶، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.
[۲] عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، ج۱، ص‌۶۳۲، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.

وی ‌در ۹۱۰
[۳] ابن‌قاضی‌، درّه ‌الحجال ‌فی ‌أسماءالرجال‌ (ذیل‌وفیات‌الاعیان‌)، ج‌۱، ص‌۲۷۴، چاپ‌ محمد احمدی‌ابوالنور، ج‌۱، قاهره ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
یا ۹۱۲
[۴] محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۳ـ۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
[۵] عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۵۱۲، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
[۶] نفیسه ‌ذهبی‌، الزاویه‌ الفاسیه‌: التطور و الادوار حتی ‌نهایه ‌العهد العلوی‌ الاول‌، ج۱، ص‌ ۳۷۴، دارالبیضاء ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
در شهر فاس‌یا تطوان‌، هر دو از شهرهای‌کشور مغرب‌ (مراکش‌کنونی‌)، به ‌ دنیا آمد.
پدرش‌ابتدا در شهر جنووا، بندر مهم ‌ ایتالیا ، که ‌زمانی ‌مرکز مبادلات‌تجاری‌ و دریایی‌با کشورهای‌گوناگون‌بود
[۷] عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، ذیل‌ «جنوه‌»، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
[۸] محمدبن ‌محمد زبیدی‌، تاج ‌العروس‌ من ‌جواهرالقاموس‌، ذیل‌ «جنو»، چاپ ‌علی ‌شیری‌، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
زندگی‌می‌کرد و مسیحی‌ بود، اما بر اثر حادثه‌ای ‌از مسیحیت ‌روی‌ گرداند و در حدود ۸۹۰، پس ‌از مهاجرت‌ به ‌دیار مسلمانان‌ ، اسلام‌ آورد.
وی‌ در مسیر خود با زنی‌ یهودی‌ ، که ‌بعد به ‌اسلام ‌گروید، ازدواج‌ کرد و سرانجام ‌در شهر فاس‌سکنا گزید.
[۹] محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
[۱۰] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۶ـ۳۰۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.




فاس ‌در آن‌عصر، مهد دانش‌ بود و دانشمندان‌بزرگی‌ در رشته‌های ‌گوناگون‌ علوم‌اسلامی‌ در آن ‌به ‌آموزش‌ و تحقیق ‌و تألیف ‌مشغول‌ بودند.
[۱۱] عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۳۶۷، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.

جنوی ‌در چنین ‌محیطی‌ حیات‌علمی‌ خود را آغاز کرد و از استادانی ‌چون‌ابوزید عبدالرحمان‌بن‌علی‌سُقَّین‌عاصمی‌، ابو محمد عبداللّه‌غَزْوانی‌،
[۱۲] موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۳، ص‌۱۱۱۷، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
ابوعبداللّه‌بن ‌محمدبن‌ علی ‌خَرّوبی ‌طرابلسی‌، و ابوعبداللّه ‌محمدبن‌علی‌شَطیبی ‌زِروالی‌
[۱۳] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
بهره‌برد.
[۱۴] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.

در این ‌میان‌، تأثیر دو استاد نخست‌ بارزتر بود و جنوی ‌همواره‌آشنایی ‌با آن‌ دو را برای‌خود از بزرگ‌ترین‌مواهب‌الاهی‌می‌دانست‌.
[۱۵] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۲، ص‌۹۸۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.

جنوی‌از ملازمان ‌و شاگردان‌ خصوصی‌ عاصمی‌ بود و پس ‌از وی‌، در جایگاه ‌روایت‌ حدیث‌ و ریاست ‌علمی‌ شهر، جانشین ‌او شد.
[۱۶] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۱۷] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۲، ص‌۷۶۴، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.

جنوی‌ برای‌ ملاقات ‌و ملازمت‌ با غزوانی‌، که‌ به ‌شهر مراکش‌ منتقل ‌شده‌ بود، به‌ این ‌شهر سفر کرد و پس ‌از گذشت‌ یک ‌سال‌ از مرگ‌ استادش‌، به‌ فاس‌ بازگشت‌.
[۱۸] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.




جنوی ‌شاگردان‌بسیاری‌ تربیت‌کرد ، از جمله‌: عبدالواحدبن‌احمدبن‌ابی‌الحسن‌شریف‌حسنی‌، ابوعبداللّه‌محمدبن‌قاسم‌قیسی‌معروف‌به‌قَصّار، احمد بن‌ موسی‌مُرابی‌اندلسی‌ (متوفی‌۱۰۳۴) و ملک‌ منصور سعدی‌ از سلاطین ‌مغرب‌.
[۱۹] ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، ج۱، ص‌۴۵۴، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
[۲۰] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۱] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۲، ص‌۹۶۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۲] عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۵۱۲، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.




جنوی ‌از صاحبان ‌ طریقت ‌در عرفان‌ و تصوف‌ نیز به ‌شمار می‌رفت‌.
به ‌نوشته‌ ذهبی‌ ،
[۲۳] نفیسه ‌ذهبی‌، الزاویه‌ الفاسیه‌: التطور و الادوار حتی ‌نهایه ‌العهد العلوی‌ الاول‌، ج۱، ص‌ ۳۷۴، دارالبیضاء ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
روش‌او حفظ ‌ صفات‌ اخلاقی ‌تصوف‌ همراه‌ با پایبندی‌شدید به ‌ شریعت‌ بود.
زهد ، تواضع‌ ، حُسن‌خلق‌ ، ادب‌ ، پرهیزگاری‌ شدید، احترام ‌گذاشتن‌ به‌ دانشوران‌، خط‌ زیبا، ذکر دائم‌، تلاوت ‌قرآن ‌و شیفتگی‌ فراوان ‌به ‌پیامبر اکرم ‌ از جمله ‌اوصاف‌ او شمرده‌ شده‌ است‌.
[۲۴] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۶، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۵] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۷ـ ۳۰۸، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۲۶] محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص۱۱۳‌ـ ۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.

به ‌نوشته‌ برخی‌ مورخان‌، مردم ‌او را در علم ‌فقه ‌و حدیث ‌به ‌ احمد بن‌ حنبل‌ ، پیشوای ‌حنبلیان‌، و در عرفان ‌و تصوف‌ به‌ جُنید بغدادی‌ تشبیه‌می‌کردند.
[۲۷] عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۵۱۲، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.

در باره ‌ زهد و ساده‌زیستی‌ او نوشته‌ شده‌است‌که‌ پس‌از مرگ‌ تنها قطعه‌ حصیری‌ که ‌بر آن ‌ نماز می‌گزارد و تکه ‌نخی‌ که‌ هنگام ‌ وضو آستین‌ خود را با آن‌می‌بست‌، از وی‌برجا ماند.
[۲۸] موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۳، ص‌۱۱۱۸، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.

مخلوف‌
[۲۹] محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، ج۱، ص‌۲۸۶، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.
جنوی‌ را در شمار طبقه ‌بیستم ‌ علمای ‌مالکی‌ نام‌ برده‌است‌.
شاگرد جنوی‌، احمدبن‌موسی‌مُرابی‌اندلسی‌، کتاب‌ تحفه ‌الاخوان ‌و مواهب‌ الامتنان ‌فی ‌مناقب ‌سیدی‌ رضوان‌ را در وصف‌ مناقب ‌و کرامات‌ او نگاشته‌است‌.
[۳۰] محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
[۳۱] محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.




جنوی‌ در ۱۴ ربیع‌الاول‌ ۹۹۱ وفات‌کرد و در فاس‌، بیرون‌ باب‌الفتوح‌، دفن‌ شد.
[۳۲] ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، ج۱، ص۱۹۷‌، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
[۳۳] موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۲، ص‌۹۴۲، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
[۳۴] موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۳، ص‌۱۱۱۷، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.

به ‌گزارش‌ مورخان‌، تشییع ‌جنازه‌ او بسیار باشکوه‌ بود.
[۳۵] ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، ج۱، ص۱۹۷‌، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
[۳۶] محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، ج۱، ص‌۲۸۶، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.




کتابی ‌در فقه‌، مجموعه‌ اشعار و نیز اجازه‌های‌ حدیثی‌ متعددی‌ از وی‌ بر جای ‌مانده ‌است‌.
[۳۷] محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
[۳۸] عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، ج۱، ص‌۶۳۲، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.




(۱) ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
(۲) ابن‌قاضی‌، درّه ‌الحجال ‌فی ‌أسماءالرجال‌ (ذیل‌وفیات‌الاعیان‌)، چاپ‌ محمد احمدی‌ابوالنور، ج‌۱، قاهره ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
(۳) محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
(۴) عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
(۵) نفیسه ‌ذهبی‌، الزاویه‌ الفاسیه‌: التطور و الادوار حتی ‌نهایه ‌العهد العلوی‌ الاول‌، دارالبیضاء ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
(۶) محمدبن ‌محمد زبیدی‌، تاج ‌العروس‌ من ‌جواهرالقاموس‌، چاپ ‌علی ‌شیری‌، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
(۷) عبدالعزیز بنعبداللّه‌، معلمه‌ المدن ‌و القبائل‌، در الموسوعه ‌المغربیه ‌للاعلام‌ البشریه‌ و الحضاریه‌، ملحق‌۲، رباط‌ : وزاره‌ الاوقاف ‌و الشؤون ‌الاسلامیه‌، ۱۳۹۷/۱۹۷۷.
(۸) عبدالکبیربن‌ هاشم‌ کتانی‌، زهرالا´س‌ فی‌ بیوتات ‌اهل ‌فاس‌، چاپ ‌علی‌بن‌ منتصر کتانی‌، دارالبیضاء ۱۴۲۲/ ۲۰۰۲.
(۹) محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
(۱۰) محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.
(۱۱) عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
(۱۲) موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.


 
۱. محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، ج۱، ص‌۲۸۶، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.
۲. عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، ج۱، ص‌۶۳۲، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۳. ابن‌قاضی‌، درّه ‌الحجال ‌فی ‌أسماءالرجال‌ (ذیل‌وفیات‌الاعیان‌)، ج‌۱، ص‌۲۷۴، چاپ‌ محمد احمدی‌ابوالنور، ج‌۱، قاهره ۱۳۹۰/ ۱۹۷۰.
۴. محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۳ـ۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۵. عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۵۱۲، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
۶. نفیسه ‌ذهبی‌، الزاویه‌ الفاسیه‌: التطور و الادوار حتی ‌نهایه ‌العهد العلوی‌ الاول‌، ج۱، ص‌ ۳۷۴، دارالبیضاء ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
۷. عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، ذیل‌ «جنوه‌»، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.
۸. محمدبن ‌محمد زبیدی‌، تاج ‌العروس‌ من ‌جواهرالقاموس‌، ذیل‌ «جنو»، چاپ ‌علی ‌شیری‌، بیروت ۱۴۱۴/ ۱۹۹۴.
۹. محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۱۰. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۶ـ۳۰۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۱. عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۳۶۷، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
۱۲. موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۳، ص‌۱۱۱۷، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۱۳. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۴. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۵. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۲، ص‌۹۸۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۶. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۷. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۲، ص‌۷۶۴، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۸. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۷، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۱۹. ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، ج۱، ص‌۴۵۴، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
۲۰. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲۱. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۲، ص‌۹۶۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲۲. عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۵۱۲، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
۲۳. نفیسه ‌ذهبی‌، الزاویه‌ الفاسیه‌: التطور و الادوار حتی ‌نهایه ‌العهد العلوی‌ الاول‌، ج۱، ص‌ ۳۷۴، دارالبیضاء ۱۴۲۲/۲۰۰۱.
۲۴. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۶، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲۵. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۳۰۷ـ ۳۰۸، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۲۶. محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص۱۱۳‌ـ ۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۲۷. عبدالهادی‌ تازی‌، جامع‌ القرویین‌، ج‌۲، ص‌۵۱۲، بیروت ۱۹۷۲ـ۱۹۷۳.
۲۸. موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۳، ص‌۱۱۱۸، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۲۹. محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، ج۱، ص‌۲۸۶، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.
۳۰. محمد عبدالحی‌بن‌ عبدالکبیر کتانی‌، فهرس‌ الفهارس‌ و الاثبات‌، ج‌۱، ص‌۴۳۵، چاپ‌ احسان‌عباس‌، بیروت‌۱۴۰۲/۱۹۸۲.
۳۱. محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۳۲. ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، ج۱، ص۱۹۷‌، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
۳۳. موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۲، ص‌۹۴۲، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۳۴. موسوعه ‌اعلام ‌المغرب‌، چاپ‌ محمد حجی‌، ج‌۳، ص‌۱۱۱۷، بیروت‌: دارالغرب‌الاسلامی‌، ۱۴۱۷/۱۹۹۶.
۳۵. ابن‌قاضی‌، جذوه‌ الاقتباس ‌فی ‌ذکر مَن ‌حَلَّ من‌الاعلام‌ مدینه ‌فاس‌، ج۱، ص۱۹۷‌، رباط‌۱۹۷۳ـ۱۹۷۴.
۳۶. محمدبن‌محمد مخلوف‌، شجره ‌النور الزکیه‌ فی ‌طبقات‌المالکیه‌، ج۱، ص‌۲۸۶، قاهره‌۱۳۴۹ـ۱۳۵۰، چاپ ‌افست ‌بیروت‌، بی‌تا.
۳۷. محمد بشیر ظافر ازهری‌، طبقات‌المالکیه ‌و هو الکتاب ‌المسمی ‌الیواقیت ‌الثمینه ‌فی‌ اعیان‌ مذهب‌عالم‌المدینه‌، ج۱، ص‌۱۱۴، قاهره‌۱۴۲۰/ ۲۰۰۰.
۳۸. عبداللّه ‌مرابط ‌ترغی‌، فهارس‌علماء المغرب‌منذالنشأه‌الی‌نهایه‌القرن‌الثانی‌عشرللهجره‌، ج۱، ص‌۶۳۲، تطوان‌۱۴۲۰/ ۱۹۹۹.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «رضوان بن عبدالله جنوی»، شماره۵۱۱۸.    






جعبه ابزار