حد بسایط

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

حد بسایط یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای تعریف حدی امور فاقد جزء خارجی است.

---

حد به لحاظ مرکب و بسیط‌بودن محدود، به دو قسم تقسیم می‌شود:
۱. حد مرکبات؛
۲. حد بسایط.

---

بسایط (اموری که جزء ذهنی یا خارجی ندارند) دو قسم‌اند:
۱. بسیط عقلی؛
۲. بسیط خارجی.

۲.۱ - بسیط عقلی

بسیط عقلی چیزی است که به حسب ذهن بسیط باشد؛ یعنی مرکب از جنس و فصل نباشد (که در این صورت، ماده و صورت خارجی نیز نخواهد داشت)؛ مانند اجناس عالیه (مقولات عشر) که چون مرکب از جنس و فصل (ذاتیات یا اجزای ذهنی) نیستند، بسیط ذهنی‌اند و به همین سبب، قابل تحدید به حد تام نیستند. این‌گونه امور را تنها با رسم می‌توان تعریف کرد.

۲.۲ - بسیط خارجی

بسیط خارجی چیزی است که به حسب خارج بسیط باشد؛ یعنی اجزای خارجی (ماده و صورت) نداشته باشد؛ مانند ذات الهی، عقل، وحدت و نفس. بسیط خارجی ممکن است در عقل مرکب باشد، در این صورت چون دارای اجزای ذهنی‌اند (جنس و فصل)، قابل تحدید به حد تام‌اند. در واقع، بسیط خارجی ممکن است امر مرکب عقلی باشد، ولی بسیط عقلی حتی جزء ذهنی نیز ندارد.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، فرهنگ اصطلاحات منطقی.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، شرح الاشارات و التنبیهات.    

---