• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

حسن بن علی جوهری

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حسن‌ بن‌ علی‌ جوهری‌، کنیه‌اش‌ ابومحمد و لقبش‌ مُقَنَّعی‌، محدّثِ ایرانی‌الاصل‌ قرن ‌ پنجم می باشد.



در باره شرح‌ احوال ‌ او اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نیست‌. وی‌ در شعبان ‌ ۳۶۳ در بغداد زاده‌ شد، که‌ به‌ اشتباه‌ ۴۶۳ آورده‌ است‌.
[۱] خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج‌ ۸، ص‌ ۳۹۸.
[۲] عبدالکریم بن محمد سمعانی، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶، الانساب.
در اصل‌ شیرازی ‌ بود و در بغداد می‌زیست‌.
[۳] خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
[۴] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.


۱.۱ - سبب شهرت

شهرتِ وی‌ به‌ جوهری‌، به‌ سبب‌ اشتغالش‌ به‌ کار جواهر فروشی ‌ بود
[۵] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۵.
چنان‌که‌ دلیل‌ ملقب ‌ شدنش‌ به‌ «مقنّعی‌» (نقابدار یا کلاهخود پوشیده‌) هم‌ این‌ بود که‌ به‌ رسم‌ مصریان ‌ و علمای‌ آن‌ دوره‌ طیلسان‌ می‌پوشید و تحت الحنک‌ داشت‌
[۶] ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹.
[۷] ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج‌ ۳، ص‌ ۲۹۲.



جوهری‌ از کودکی‌ به‌ تعلم ‌ پرداخت‌ و به‌ ابوبکر احمدبن‌ جعفربن‌ مالک‌ قَطیعی‌ پیوست‌ و کتابهایی ‌ چون‌ مسندالعشره، مسند اهل‌البیت‌ و نیز قطیعیات‌ را از او روایت ‌ کرد.
[۸] خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
[۹] ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹.
وی‌ آخرین‌ کسی‌ است‌ که‌، به‌ طریقسماع ‌ و اجازه ‌، از قطیعی‌ روایت کرده ‌است‌.
[۱۰] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۵.
[۱۱] ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹.

جوهری‌ از [[|مشایخ]] ‌ دیگری‌ چون‌ ابن‌صالح‌ ابهری‌، ابن‌العباس‌ وراق‌، ابن‌ اسحاق‌ صفار و دیگران‌ حدیث ‌ نقل‌ کرده‌ است‌.
[۱۲] ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌ ۷۶ـ۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
همچنین‌ راویانی ‌ چون‌ ابونصربن‌ ماکولا، ابوعلی‌ بردانی‌، احمدبن‌ بدران‌ حلوانی‌، حسن‌بن‌ احمد سقلاطونی‌ و دیگران‌ از وی‌ حدیث‌ نقل‌ کرده‌اند.
[۱۳] ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹ـ۷۰.


۲.۱ - نقل حدیث

جوهری‌ مجالس‌ زیادی‌ هم‌ املا کرده‌
[۱۴] ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌۶۹.
که‌ تاریخ ‌ نخستین‌ املای‌ وی‌ بنا به‌ نوشته ابن‌جوزی‌
[۱۵] ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
رمضان ‌ سال‌ ۴۴۱، یعنی‌ سیزده‌سال‌ پیش‌از مرگش‌، است‌. خطیب‌ بغدادی‌، معاصر وی‌ بوده‌ و روایاتی‌ از او اخذ کرده‌ است‌.
[۱۶] ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
همچنین‌ سمعانی‌
[۱۷] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
نقل‌ کرده‌ است‌ که‌ کسی‌ جز محمدبن‌ عبدالباقی‌ انصاری‌، با سند متصل‌ و به‌ طریق‌ سماع‌، از جوهری‌ برای‌ او (سمعانی‌) روایت‌ نکرده‌ است‌.


جوهری‌ به‌ گردآوری‌ کتاب‌ علاقه‌مند بود واز بسیاری‌ از کتابها دو نسخه ‌ داشت‌ و بر روی‌ آنها قید کرده‌ بود که‌ آنها را از چه‌ کسی‌ سماع‌ کرده‌ است‌.
[۱۸] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.

وی‌ همچنین‌ به‌ شعر و ادب‌ وهمنشینی‌ با پادشاهانعلاقه ‌ داشت‌.
[۱۹] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
وثاقت ‌ و امانت‌داری جوهری‌ را در نقل‌ حدیث‌، شرح‌حال‌نویسان‌ وی‌ با الفاظ ‌ گوناگون‌ وصف‌ کرده‌ و ستوده‌اند.
[۲۰] خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
[۲۱] ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
[۲۲] ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۸.



جوهری‌ در ۷ ذیقعده ۴۵۴ در بغداد وفات‌ یافت‌ و گورستانِ باب‌ ابرز دفن ‌ شد.
[۲۳] خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
[۲۴] عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
[۲۵] ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.



(۱) ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
(۲) ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب.
(۳) خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی.
(۴) ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء.
(۵) عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب.


۱. خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج‌ ۸، ص‌ ۳۹۸.
۲. عبدالکریم بن محمد سمعانی، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶، الانساب.
۳. خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
۴. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
۵. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۵.
۶. ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹.
۷. ابن‌عماد، شذرات الذهب فی اخبار من ذهب، ج‌ ۳، ص‌ ۲۹۲.
۸. خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
۹. ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹.
۱۰. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۵.
۱۱. ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹.
۱۲. ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌ ۷۶ـ۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۳. ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۹ـ۷۰.
۱۴. ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌۶۹.
۱۵. ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۶. ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۱۷. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
۱۸. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
۱۹. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
۲۰. خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
۲۱. ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.
۲۲. ذهبی‌، سیر اعلام النبلاء، ج‌ ۱۸، ص‌ ۶۸.
۲۳. خطیب‌ بغدادی‌، تاریخ بغدادی، ج۸، ص۳۹۸.
۲۴. عبدالکریم بن محمد سمعانی، الانساب، ج‌ ۲، ص‌ ۱۲۶.
۲۵. ابن‌جوزی‌، المنتظم‌ فی‌ تاریخ‌الملوک‌ و الامم‌، ج‌ ۱۶، ص‌۷۷، چاپ‌ محمد عبدالقادر عطا و مصطفی‌ عبدالقادر عطا، بیروت‌ ۱۴۱۲/۱۹۹۲.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «حسن بن علی جوهری»، شماره۵۲۳۰.    






جعبه ابزار