حمل طبیعی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف

---

حمل طبیعی یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به معنای حمل اعم مفهومی بر اخص است.

---

حمل طبیعی یا طبعی یکی از اقسام حمل محسوب می‌شود و آن در جایی است که محمول از نظر مفهوم، اعم از موضوع باشد؛ مانند: «انسان حیوان است» و چون چنین حملی بر مجرای طبیعی، و با طبع انسان سازگار است حمل طبیعی نامیده می‌شود؛ به تعبیر دیگر، هر شیء که از شیء دیگر اعم به حسب مفهوم باشد بالطبع اقتضای محمول‌ بودن دارد؛ پس هر گاه در مقام حمل، ترتیب طبیعی رعایت شود؛ مثل: «انسان دانا است» حمل طبیعی خواهد بود و هر گاه رعایت نشود؛ مثل: «توانا، انسان است» حمل غیر طبیعی خواهد بود.

---

حمل طبیعی سه نوع است:
۱. حمل عرض عام بر موضوع، مانند: انسان رونده است.
۲. حمل خاصه بر موضوع، مانند: انسان خندان است.
۳. حمل ذاتی اعم بر موضوع، مانند: انسان حیوان است.

---

منظور از اعم، اعم مفهومی است نه مصداقی و از این‌رو مفاهیمی مثل: ماشی نسبت به حیوان و صاهل نسبت به فرس و نیز ناطق و ضاحک نسبت به انسان را شامل است؛ برای مثال هرچند ناطق و ضاحک به لحاظ مصداق با انسان یکی‌اند و اعم نیستند، ولی به لحاظ مفهومی نسبت به انسان اعم‌اند، زیرا ناطق به معنای «شیء له النطق» است، چه انسان باشد و چه غیر آن، چرا که مشتق بر خصوصیات مبدا اشتقاق دلالت ندارد، هرچند با نظر به خارج از مفهوم و در نظر گرفتن وجود خارجی به‌دست می‌آید که ناطق دائماً انسان است.

---

در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
• مظفر، محمدرضا، المنطق.    
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• قوام صفری، مهدی، ترجمه برهان شفا.    
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    

---