حکم جنون (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
جنون، از ماده جن، در
اصل به معنای پنهان ماندن چیزی از
حس است. و به
انسان دیوانه مجنون می‌گویند.
جنون، از ماده جن، در اصل به معنای پنهان ماندن چیزی از
حس است.
به
انسان دیوانه از این جهت مجنون می‌گویند که چیزی میان
عقل و
نفس او مانع می‌شود و عقل او را می‌پوشاند.
املای
اسناد دین و مبادلات اقتصادی از سوی
دیوانه ، فاقد اعتبار است.
«یـایها الذین ءامنوا اذا تداینتم بدین الی اجل مسمی فاکتبوه ولیکتب بینکم کاتب بالعدل ولا یاب کاتب ان یکتب کما علمه الله فلیکتب ولیملل الذی علیه الحق ولیتق الله ربه ولا یبخس منه شیــا فان کان الذی علیه الحق سفیهـا اوضعیفـا او لایستطیع ان یمل هو فلیملل ولیه بالعدل...؛
ای کسانی که
ایمان آورده‌اید! هنگامی که بدهی مدّت‌داری (به خاطر
وام یا
داد و ستد) به یکدیگر پیدا کنید، آن را بنویسید! و باید نویسنده‌ای از روی
عدالت، (
سند را) در میان شما بنویسد! و کسی که
قدرت بر نویسندگی دارد، نباید از نوشتن -همان طور که
خدا به او تعلیم داده- خودداری کند! پس باید بنویسد، و آن کس که
حق بر عهده اوست، باید املا کند، و از خدا که پروردگار اوست بپرهیزد، و چیزی را فروگذار ننماید! و اگر کسی که حق بر ذمه اوست،
سفیه (یا از نظر
عقل) ضعیف (و مجنون) است، یا (به خاطر لال بودن،) توانایی بر املاکردن ندارد، باید ولیّ او (به جای او،) با رعایت عدالت، املا کند! و دو نفر از مردان (عادل) خود را (بر این حقّ) شاهد بگیرید! و اگر دو مرد نبودند، یک
مرد و دو
زن، از کسانی که مورد رضایت و اطمینان شما هستند، انتخاب کنید! (و این دو زن، باید با هم شاهد قرار گیرند،) تا اگر یکی انحرافی یافت، دیگری به او یادآوری کند. و شهود نباید به هنگامی که آنها را (برای
شهادت) دعوت می‌کنند، خودداری نمایند! و از نوشتن (بدهیِ خود،) چه کوچک باشد یا بزرگ، ملول نشوید (هر چه باشد بنویسید)! این، در نزد خدا به عدالت نزدیکتر، و برای شهادت مستقیم تر، و برای جلوگیری از
تردید و شک (و
نزاع و گفتگو) بهتر می‌باشد؛ مگر اینکه داد و ستد نقدی باشد که بین خود، دست به دست می‌کنید. در این صورت، گناهی بر شما نیست که آن را ننویسید. ولی هنگامی که
خرید و فروش (نقدی) می‌کنید، شاهد بگیرید! و نباید به نویسنده و شاهد، (به خاطر حقگویی،) زیانی برسد (و تحت فشار قرار گیرند)! و اگر چنین کنید، از فرمان پروردگار خارج شده‌اید. از خدا بپرهیزید! و خداوند به شما تعلیم می‌دهد؛
خداوند به همه چیز داناست». (از «ضعیفا» در
آیه یاد شده «ضعیف العقول» یا «مجنون» است. چنان که جمله «لایستطیع ان یمل» نیز مجنون را شامل می‌شود.
)
"هر گاه کسی که
حق بر ذمه او است (بدهکار) سفیه یا (از نظر عقل) ضعیف (و مجنون) باشد و یا (به خاطر لال بودن) توانایی بر املاء کردن ندارد، باید ولی او املاء کند" (فان کان الذی علیه الحق سفیها او ضعیفا او لا یستطیع ان یمل هو فلیملل ولیه).
بنا بر این در مورد سه
طایفه، "ولی" باید املاء کند، کسانی که سفیه‌اند و نمی‌توانند
ضرر و نفع خویش را تشخیص دهند و امور مالی خویش را سر و سامان بخشند (هر چند دیوانه نیستند) و کسانی که از نظر فکری ضعیف‌اند یا مانند کودکان کم سن و
سال و پیران فرتوت و کم هوش یا دیوانه‌ها و افراد
گنگ و
لال، و یا کسانی که توانایی املاء کردن را ندارند هر چند گنگ نباشند.
از این جمله احکام دیگری نیز به طور ضمنی استفاده می‌شود، از جمله ممنوع بودن تصرفات مالی سفیهان و ضعیف‌العقل‌ها و همچنین مساله جواز دخالت ولی در این گونه امور.
فرهنگ قرآن، مرکز فرهنگ و معارف قرآن، برگرفته از مقاله «حکم جنون»
