خراسان و سیستان (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«خراسان و سیستان»، کتابی است به
زبان فارسی که از اصل انگلیسی آن برگردان شده و به موضوع سفرنامه کلنل ییت به
ایران و
افغانستان می‌پردازد.
کتاب؛ مشتمل بر مقدمه‌ای به قلم مترجم، مقدمه مولف و بیست و پنج بخش می‌باشد.
نویسنده کتاب سفر خود را که جنبه سیاسی داشته، هنگامی به نگارش درآورده که ماموریت داشته، مرزهای بین افغانستان و
روسیه را تعیین نماید و چون شناخت مرزهای ایران و آشنایی با آن مراکز برای دولت
انگلیس امری حیاتی بوده است، نویسنده به سمت کنسول بریتانیا در
مشهد منصوب گردیده است. وی سرتاسر مرزهای ایران و روسیه را پیموده، به داخل ایران سفر می‌کند و به عنوان اولین سیاح با تراکمه داخل مرز ایران آشنایی پیدا می‌کند. قبایل مختلف ترکمن، گوکلان، یموت و... را به خوبی معرفی می‌کند. از طریق خراسان به
سیستان سفر می‌کند. مرز افغانستان با سیستان را مورد مطالعه قرار داده و تمام مسیری را که پیموده، توصیف می‌کند.
مطالب کتاب را می‌توان به سه بخش تقسیم کرد:
بخش اول، موضوع سیاسی کتاب است که مولف سرتاسر مرزهای شمالی
خراسان و شرق ایران با روسیه را پیموده است تا آگاهی کامل از حمله احتمالی روس‌ها به ایران و افغانستان داشته باشد. به علاوه سپاه ایران را مورد ارزیابی دقیق قرار داده است. با کلیه حکام شهرستان‌های خراسان آشنایی کامل پیدا کرده و قدرت نظامی طوایف ایران را به خوبی سنجیده است. بحث سیاسی جالبی راجع به افغانستان دارد که بسیار ارزشمند است و در بخش آخر کتاب آمده است. با مطالعه این بخش می‌توان به نیات دو ابر قدرت در آن زمان در مورد تصرف افغانستان پی برد.
قسمت دوم کتاب، جنبه اقتصادی دارد. در این بخش مولف طی سفرش در شهرهای خراسان و به خصوص در نوار مرزی، بنیه مالی دولت ایران را ارزیابی کرده است؛ به ویژه در سیستان که انبار غله ایران بوده است. مقدار برداشت غله و درآمد سالیانه شهرستان‌های خراسان را یادداشت کرده و دقیقا به شهرهایی از شهرهای خراسان که از لحاظ حاصل خیزی وضعیت مناسب تری دارند، اشاره کرده است. وی نفوذ اقتصاد دولت روسیه را در ایران مورد توجه خاص قرار داده و همیشه داد و ستد
روس‌ها در ایران را مدنظر داشته است. مقدار فروش وخرید روس‌ها و برتری و ارزانی اجناس روسی را به خوبی پی گیری کرده است.
سومین بخش کتاب جنبه اجتماعی دارد که خوانندگان را با آداب اجتماعی مردم در یکصد سال پیش آشنا می‌سازد. در این بخش از مراسم
ازدواج و روابط مردم با یکدیگر، مراسم عزاداری، جشن‌های
نوروزی ،
عید قربان ، دید و بازدید مردم، طرز لباس پوشیدن و نحوه زندگی مردم در
دهات و
شهرها سخن گفته شده است.
در این کتاب اطلاعات بسیار ارزشمندی از لحاظ تاریخی و جغرافیایی یکصد سال پیش ارائه گردیده است. مؤلف هر جا به
آثار باستانی برخورده، به توصیف آنها پرداخته است.
کتاب؛ مشتمل بر پاورقی‌هایی به قلم مترجمان، آقایان قدرت الله روشنی زعفرانلو و مهرداد رهبری و فهرست نام جای‌ها، ایلات و طوایف و قبایل و سلسله‌ها، نام‌های اشخاص و نیز تصاویری از برخی شخصیت‌ها و اماکنی که در کتاب از آنها نام برده شده می‌باشد.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران،مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
