• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

خلل (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف




خَلَل (به فتح خاء و لام) از واژگان قرآن کریم به معنای گشادگى ميان دو چيز است و جمع آن خِلال (به کسر خاء) است. همچنین خِلال مصدر باب مفاعله و به معنای دوستی نیز آمده است. مشتقات خلل که در آیات قرآن آمده عبارتند از: خُلَّة (به ضمّ خاء و تشدید لام) به معنی مودّت و دوستی و خَلیل (به فتح خاء) به معنای دوست‌ و جمع آن اَخِلَّاء است.



خَلَل (بر وزن فرس) به معنای گشادگى ميان دو چيز است و جمع آن خلال است.


(فَتَرَی الْوَدْقَ یَخْرُجُ مِنْ‌ خِلالِهِ‌) «می‌بینی باران را که از میان ابرها خارج می‌شود.» خلال مصدر باب مفاعله نیز آمده چنان‌که خواهد آمد و نیز مفرد به کار رفته به معنی وسط چنانکه ابن اثیر در نهایه گفته است‌.
(وَ لَاَوْضَعُوا خِلالَکُمْ‌ یَبْغُونَکُمُ الْفِتْنَةَ) «میان شما اراجیف می‌ساختند و فتنه جوئی می‌کردند.»
(فَجاسُوا خِلالَ‌ الدِّیارِ) «کاوش می‌کنند میان خانه‌ها را.»

۲.۱ - خلّة

خُلَّة به ضمّ اوّل به معنی مودّت و دوستی است. طبرسی آن‌ را مودّت خالص گفته است. راغب در وجه آن سه علّت ذکر کرده یکی آنکه دوستی و مودّت در وسط نفس قرار دارد و یا آنکه نفس را می‌شکافد و در آن اثر می‌گذارد مثل تیر در هدف. و یا اینکه احتیاج به آن مودّت زیاد است. (بنا بر آنکه معنای خلّت (احتیاج) در آن منظور باشد.) وجه اوّل را ابن اثیر نیز در نهایه گفته است.
(یَوْمٌ لا بَیْعٌ فِیهِ وَ لا خُلَّةٌ وَ لا شَفاعَةٌ) «روزی که در آن خرید و فروش، دوستی و شفاعت نیست.»

۲.۲ - خلال

(یَوْمٌ لا بَیْعٌ فِیهِ وَ لا خِلالٌ‌) (روزى فرارسد كه در آن، نه داد و ستدى است، و نه دوستى.)
خلال در آیه شریفه مصدر باب مفاعله و به معنی دوستی است.

۲.۳ - خلیل

خلیل به معنای دوست‌ است.
(یا وَیْلَتی‌ لَیْتَنِی لَمْ اَتَّخِذْ فُلاناً خَلِیلًا) (اى واى بر من، كاش فلان شخص گمراه را به دوستى انتخاب نكرده بودم!)
(وَ اتَّخَذَ اللَّهُ اِبْراهِیمَ‌ خَلِیلًا) (و خدا ابراهيم را به دوستى انتخاب كرد.)
جمع خلیل اَخِلَّاء است. مثل‌ (الْاَخِلَّاءُ یَوْمَئِذٍ بَعْضُهُمْ لِبَعْضٍ عَدُوٌّ اِلَّا الْمُتَّقِینَ‌) «دوستان در آن روز بعضی به بعضی دشمن‌اند مگر پرهیزکاران


۱. قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۲، ص۲۹۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۹۰.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۵، ص۳۶۴.    
۴. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۹۰.    
۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۳۲.    
۶. نور/سوره۲۴، آیه۴۳.    
۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۱۳۶.    
۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۱۸۹.    
۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۳۳.    
۱۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۵۲.    
۱۱. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایه، ج۲، ص۷۲.    
۱۲. توبه/سوره۹، آیه۴۷.    
۱۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۹، ص۲۹۰.    
۱۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۹، ص۳۸۹.    
۱۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۵، ص۵۵.    
۱۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۱، ص۱۱۱.    
۱۷. اسراء/سوره۱۷، آیه۵.    
۱۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۳، ص۳۹.    
۱۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۳، ص۴۸.    
۲۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۶۱۵.    
۲۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۴، ص۹۰.    
۲۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۲۴.    
۲۳. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ص۲۹۰.    
۲۴. ابن اثیر، مبارک بن محمد، النهایه، ج۲، ص۷۲.    
۲۵. بقره/سوره۲، آیه۲۵۴.    
۲۶. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۲، ص۳۲۳.    
۲۷. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۲، ص۴۹۲.    
۲۸. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۲، ص۶۲۵.    
۲۹. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۳، ص۱۰۵.    
۳۰. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۳۱.    
۳۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۹.    
۳۲. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۲، ص۵۷.    
۳۳. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۲، ص۸۱.    
۳۴. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۶، ص۴۸۵.    
۳۵. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۳، ص۱۳۶.    
۳۶. فرقان/سوره۲۵، آیه۲۸.    
۳۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۶۲.    
۳۸. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۵، ص۲۰۴.    
۳۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۵، ص۲۸۱.    
۴۰. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۷، ص۲۶۳.    
۴۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۷، ص۱۹۹.    
۴۲. نساء/سوره۴، آیه۱۲۵.    
۴۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۸.    
۴۴. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۵، ص۸۸.    
۴۵. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۵، ص۱۴۳.    
۴۶. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۳، ص۱۷۸.    
۴۷. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۶، ص۶۸.    
۴۸. زخرف/سوره۴۳، آیه۶۷.    
۴۹. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ج۱۸، ص۱۲۰.    
۵۰. طباطبایی، سید محمدحسین، تفسیر المیزان، ترجمه محمدباقر موسوی، ج۱۸، ص۱۸۱.    
۵۱. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ج۹، ص۸۴.    
۵۲. طبرسی، فضل بن حسن، تفسیر مجمع البیان، ترجمه محمد بیستونی، ج۱۹، ص۴۰.    



قرشی بنایی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «خلل»، ج۲، ص۲۹۶.    






جعبه ابزار