رسالة قواعد العقائد (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
کتاب قواعد العقائد از جمله بهترین آثار کلامی
خواجه نصیر الدین طوسی،
فیلسوف و متکلم شیعی است که درباره
عقائد فرق اسلامی به ویژه
شیعه امامیه نگاشته شده است.
نگارش این کتاب و آثاری چون
تجرید الاعتقاد، فصول و
امامت که به سود شیعیان اثناعشری نگاشته شده باعث شد که در میان دیدگاه‌های گوناگون درباره مذهب خواجه که آیا
شیعه اسماعیلی است یا
شیعه اثناعشری، کسانی چون
علامه حلی،
شیخ بهایی،
علامه مجلسی وی را شیعه اثناعشری دانسته و از وی تجلیل کنند.
این کتاب علی‌رغم حجم کمی که دارد، در واقع عصاره و چکیده مهم‌ترین دیدگاه‌های فرقه‌های اسلامی و فلاسفه متکلمین مسلمان در باب مسائل کلامی است چرا که مشاهده می‌کنیم که خواجه طوسی با عبارتی کوتاه به مساله‌ای که در آن بین ارباب فرق و فلاسفه و متکلمین اسلامی اختلاف دیدگاه عمیق وجود دارد اشاره کرده یا نظریه‌ای را به مذهب خاصی نسبت می‌دهد.
قواعد العقائد مشتمل بر هفت اصل و پنج باب به شرح ذیل می‌باشد:
الاصل الاول: الوجود و العدم
الاصل الثانی: الواجب و الممتنع و المحالا
لاصل الثالث: الذات و الصفة
الاصل الرابع: المحدث و القدیم
الاصل الخامس: الجوهر و العرض
الاصل السادس: التماثل و التضاد و التخالف
الاصل السابع: الدور و التسلسل
الباب الاول فی اثبات موجد العالم
الباب الثانی فی ذکر صفات الصانع
الباب الثالث فی ذکر ما ینسب الیه تعالی من الافعال
الباب الرابع فی النبوة و ما یتبعها من الامامة و غیرها
الباب الخامس فی الوعد و الوعید و ما یتبعهما
به جهت اهمیتی که این رساله داشته و نیز به جهت اختصار مطالب آن برخی به نگارش شرح بر آن پرداخته‌اند که می‌توان از بین آنها به شروح ذیل اشاره کرد:
۱- شرح القواعد تالیف سید رکن الدین ابی محمد حسن بن شرفشاه درگذشته به
سال ۷۱۷ ق. که بنا به درخواست یکی از فرزندان خواجه نگاشته شده است.
۲- کشف الفوائد شرح قواعد العقائد علامة حلی که بنا به درخواست
فرزند علامه
فخر المحققین نگاشته شده است.
۳- کشف المعاقد فی شرح قواعد العقائد تالیف محمود بن علی بن علی بن محمود الحمصی الرازی.
۴- تحریر القواعد الکلامیة فی شرح الرسالة الاعتقادیة،
تالیف عبد الرزاق بن ملامیر کیلانی رانکوئی.
و برخی شروح دیگر که مرحوم محمد تقی مدرس رضوی در کتابی که در شرح حال خواجه و معرفی آثار وی نگاشته از آنها نام برده است.
۱- نسخه کتابخانه مرکزی دانشگاه تهران، به شماره ۱۳۲۸ که به سال ۱۰۵۰ ق.
استنساخ شده است.
۲- نسخه کتابخانه آستان قدس رضوی،
مشهد، که در سال ۶۸۷ ق. نگاشته شده است. همچنین دو نسخه دیگر در همین کتابخانه از این اثر موجود است.
۳- نسخه کتابخانه مدرسه عالی شهید مطهری (سپهسالار)
تهران۴- نسخه کتابخانه سلطان محمد فاتح،
ترکیه۵- نسخه کتابخانه سرای همایون اسلامبول، ترکیه.
نسخه حاضر در برنامه به تحقیق آقای علی حسن خازم در قطع وزیری با جلد شومیز در ۱۲۵ صفحه برای بار اول در سال ۱۴۱۳ ق ۱۹۹۲ م. توسط انتشارات دارالغربه
لبنان، منتشر شده است.
خواجه نصیر الدین طوسی
نرم افزار دروس حوزوی، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
