شرح و نگارش نو و روان از تسهیل العلاج و رساله حافظ الصحة (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«شرح و نگارش نو و روان از تسهیل العلاج و رساله حافظ الصحة» دو اثر از نویسنده‌ای پرکار با نام میرزا
حاجی بابا محمدتقی شیرازی (متوفی ۱۲۹۰ ق) است که مورد تحقیق و تصحیح و شرح قرار گرفته و در یک مجموعه منتشر شده است. این دو رساله دوره‌ای از علم درمان بیماری‌ها و علم
بهداشت را به زبان ساده یاد می‌دهد.
رساله تسهیل العلاج مشتمل بر چهار بخش است که هر بخش نیز خود دارای فصول و ابوابی است. در انتهای این رساله نیز یک خاتمه مشتمل بر پنج فصل آمده است. رساله حافظ الصحة نیز مشتمل بر دو بخش است که بخش اول حاوی سه باب و بخش دوم فاقد باب یا فصل است.
کتاب با وجود حجم کم آن دارای امتیازات برجسته‌ای است که به چهار نمونه از امتیازات آن اشاره می‌شود:
۱. این کتاب، رساله‌ای تخصصی در امراض امتلائیه است و پوشیده نیست که علی رغم اشارات اطباء به عنوان
امراض امتلائیه در کتب خود، تاکنون دیده نشده که کسی تالیفی با چنین اسلوب بدیعی در تدوین بیماری‌ها بنگارد.
۲. این کتاب بحث امراض امتلائیه را از امراض معده آغاز کرده و اثبات می‌کند که تمام امراض امتلائیه از امتلای معده است و در کلام خود به
حدیث نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم که می‌فرمایند: «المعدة بیت کل داء و الحمیة راس کل دواء»
استشهاد می‌کند و لذا این رساله را به حق می‌توان تفسیر این حدیث شریف نبوی صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم نامید که خود خدمتی بزرگ به عالم
حدیث است.
۳. این کتاب در درمان‌های خود از ادویه‌ای ساده، در دسترس و بی ضرر یا دارای حداقل ضرر استفاده می‌کند.
۴. در این رساله، بر قانون «طبیب خادم طبیعت است» که به عنوان ناموس
طب سنتی و اساسی‌ترین رکن آن می‌باشد، بسیار تاکید دارد.
مطالب بخش‌های مختلف رساله «تسهیل العلاج» به ترتیب عبارت است از:
۱. تفصیل امتلائات؛ ۲. اسباب موجبه بر فساد فضول در
معده و امعاء و سرایت آن فساد به مجاور و قریب یا بعید از معده و امعاء؛ ۳. علامات امزجه و امتلائات آن‌ها؛ ۴. معالجات؛ ۵. علاج حمیات، اورام و بثور کثیرة الوقوع که این بخش بیشترین حجم رساله را به خود اختصاص داده است.
در خاتمه نیز تدابیر سموم مشروبه و ملذومه بیان شده است.
رساله «حفظ الصحة» نیز دارای دو بخش است:
۱. در بیان چگونگی اعانت کردن بر طبیعت که دارای دو فصل است.
۲. درباره اعانت طبیعت در دفع موذی‌ها است.
این دو رساله که به کوشش موسسه احیاء طب طبیعی و به سفارش مؤسسه مطالعات تاریخ پزشکی،
طب اسلامی و مکمل، تصحیح و تحقیق شده است، در کنار تصحیح متن اصلی، این دو رساله، تحریری دوباره شده و با نثری روان و تنظیم و ترتیب رسا و نیز افزودن توضیحات فراوان برای مبتدیان قابل استفاده شده است.
شرح لغات طبی و مشکل کتاب، فهرست ادویه مرکبه، فهرست اعلام، فهرست کتب، فهرست اماکن، فهرست ابزار و فهرست اندازه‌های به کار رفته، در این اثر نیز در آخر کتاب تدوین و تنظیم شده است.
نرم افزار جامع طب، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
