• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضرب (مفردات‌قرآن)

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



دیگر کاربردها: ضرب (ابهام‌زدایی).

ضَرْب (به فتح ضاد و سکون راء) از واژگان قرآن کریم به معنای زدن است. ضرب در قرآن در معانی مختلفی مثل زدن با دست‌، زدن چیزی به چیزی، پایکوبی، راه رفتن و مسافرت کردن، در حتمی شدن کار، اعراض و روگرداندن به کار رفته است.



ضَرْب به معنای زدن است و در موارد مختلف معانی متفاوت دارد.


ضرت در موارد مختلف فرق می‌کند و معنای متفاوتی دارد مثل:
• زدن با دست‌ (وَ اهْجُرُوهُنَّ فِی الْمَضاجِعِ وَ اضْرِبُوهُنَ‌) (...در بستر از آنها دورى نماييد؛ و اگر راهى جز شدت عمل نبود آنها را تنبیه كنيد...)
• زدن چیزی به چیزی نحو (فَقُلْنا اضْرِبُوهُ‌ بِبَعْضِها) (سپس گفتيم: «قسمتى از گاو را به مقتول بزنيد...)
• پایکوبی نظیر (وَ لا یَضْرِبْنَ‌ بِاَرْجُلِهِنَّ لِیُعْلَمَ ما یُخْفِینَ مِنْ زِینَتِهِنَّ) (...هنگام راه رفتن پاهاى خود را به زمین نزنند تا زينتِ پنهانيشان دانسته شود...)
• مثل زدن نظیر (اَ لَمْ تَرَ کَیْفَ‌ ضَرَبَ‌ اللَّهُ مَثَلًا کَلِمَةً طَیِّبَةً کَشَجَرَةٍ طَیِّبَةٍ) (آيا نديدى چگونه خداوند «كلمه طيّبه» و گفتار پاكيزه را به درخت پاكيزه‌اى تشبيه كرده...) بیشتر آیات قرآن کلمه ضرب را در همین زمینه به‌کار برده است.
• و در راه رفتن و مسافرت کردن نحو (یا اَیُّهَا الَّذِینَ آمَنُوا اِذا ضَرَبْتُمْ‌ فِی سَبِیلِ اللَّهِ فَتَبَیَّنُوا) (اى كسانى كه ایمان آورده‌ايد! هنگامى كه در راه خدا و براى جهاد سفر مى‌كنيد، تحقيق كنيد...)
• ایضا در حتمی شدن به‌کار می‌رود مثل‌ (وَ ضُرِبَتْ‌ عَلَیْهِمُ الذِّلَّةُ وَ الْمَسْکَنَةُ) (...و مُهر ذلّت و نياز، بر آنها زده شد...) (فَضَرَبْنا عَلَی آذانِهِمْ فِی الْکَهْفِ سِنِینَ عَدَداً) (ما پرده خواب را ساليانى دراز در آن غار بر گوششان زديم، و سال‌ها در خواب فرو رفتند.) در جوامع الجامع برای ضربنا مفعولی مقدر کرده یعنی: «ضربنا علی اذانهم حجابا ان تسمع». به هر حال منظور از آن خواب رفتن است.
(اَ فَنَضْرِبُ‌ عَنْکُمُ الذِّکْرَ صَفْحاً اَنْ کُنْتُمْ قَوْماً مُسْرِفِینَ) (آيا اين ذكر [قرآن‌] را از شما بازگيريم به خاطر اين‌كه قومى اسرافكاريد؟!) ضرب عنه به معنی اعراض و روگرداندن است.


۱. قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.    
۲. راغب اصفهانی، حسین، المفردات، ط دارالقلم، ج۱، ص۵۰۵.    
۳. طریحی، فخرالدین، مجمع البحرین، ت الحسینی، ج۲، ص۱۰۴.    
۴. نساء/سوره۴، آیه۳۴.    
۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۸۴.    
۶. بقره/سوره۲، آیه۷۳.    
۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۱۱.    
۸. نور/سوره۲۴، آیه۳۱.    
۹. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۳۵۳.    
۱۰. ابراهیم/سوره۱۴، آیه۲۴.    
۱۱. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۵۸.    
۱۲. نساء/سوره۴، آیه۹۴.    
۱۳. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹۳.    
۱۴. بقره/سوره۲، آیه۶۱.    
۱۵. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۹.    
۱۶. کهف/سوره۱۸، آیه۱۱.    
۱۷. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۲۹۴.    
۱۸. شیخ طبرسی، جوامع الجامع، ج۲، ص۴۰۴.    
۱۹. زخرف/سوره۴۳، آیه۵.    
۲۰. مکارم شیرازی، ناصر، ترجمه قرآن، ص۴۸۹.    



قرشی بنابی، علی‌اکبر، قاموس قرآن، برگرفته از مقاله «ضرب»، ج۴، ص۱۷۵-۱۷۶.    






جعبه ابزار