• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضرورت عام

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



ضرورت عام، یکی از اصطلاحات به‌کار رفته در علم منطق بوده و به‌معنای امتناع و استحاله انفکاک محمول (اعم از ایجابی و سلبی) از موضوع است.



ضرورت از مواد قضایاست و دو معنا دارد: معنای عام و معنای خاص. ضرورت به معنای عام عبارت است از: امتناع و استحاله انفکاک محمول (اعم از ایجابی و سلبی) از موضوع که اگر نسبت به ایجاب لحاظ شود (یعنی ضرورت وجود محمول برای موضوع)، «وجوب» گفته می‌شود که همان ضرورت به معنای خاص است، و اگر نسبت به سلب لحاظ شود «امتناع» گفته می‌شود؛ پس وجوب و امتناع در ضرورت به معنای عام (که شامل سلب و ایجاب است) مشترک‌اند.
[۲] تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۲، ص۸۷۷-۸۷۹.
[۳] شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۲۷.

برخی از منطقیان درباره ضرورت آورده‌اند: «نسبت محمول به موضوع، یعنی ماده هر قضیه یا ضرورت است یا عدم ضرورت و بدین ترتیب هر قضیه‌ای یا ضروری است یا غیر ضروری، و آنکه ضروری است یا ضروری‌الوجود است که در این صورت واجب است، یا ضروری‌العدم که در این صورت ممتنع است، البته واجب و ممتنع با اینکه در معنای ضرورت اتفاق دارند، بینشان نهایت اختلاف است، چه واجب وجودش ضروری است، و ممتنع عدمش».
[۴] خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۵.
امتناع و وجوب از اقسام ضرورت (عام) است. ضرورت (عام) جهت قضایا واقع می‌شود؛ یعنی بیان‌گر کیفیت نسبت محمول به موضوع است.
[۷] تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۶۰.
[۸] ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۱۲۰.
[۹] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۰۱.



در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• خوانساری، محمد، منطق صوری.
• ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق).
صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی.    
سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة.    
حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق.
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات.
• تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم.
عبدالنبی، الاحمد نکری، دستور العلماء جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون.    
مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    


۱. سبزواری، ملاهادی، شرح المنظومة، ص۲۶۰.    
۲. تهانوی، محمدعلی بن علی، کشاف اصطلاحات الفنون و العلوم، ج۲، ص۸۷۷-۸۷۹.
۳. شهاب‌الدین سهروردی، یحیی بن حبش، منطق التلویحات، ص۲۷.
۴. خوانساری، محمد، منطق صوری، ص۶۵.
۵. خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۱۳۱.    
۶. علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۶۲.    
۷. تفتازانی، عبدالله بن شهاب‌الدين، الحاشیة علی تهذیب المنطق، ص۶۰.
۸. ابن‌سینا، حسین بن عبدالله، الشفا (منطق)، ج۳، ص۱۲۰.
۹. قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۰۱.
۱۰. عبدالنبی، الاحمد نکری، دستور العلماء جامع العلوم فی اصطلاحات الفنون، ج۲، ص۱۹۱.    
۱۱. صلیبا، جمیل، فرهنگ فلسفی، ص۶۹۹.    
۱۲. مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۳۱۶.    



پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضرورت عام»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۲.    



جعبه ابزار