• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

ضروریه مطلقه با عرفیه خاصه شکل اول

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف


ضروریه مطلقه با عرفیه خاصه شکل اول، یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول است.


«قیاس مختلط»، قیاسی است که صغرا و کبرای آن از قضایای موجهه ترکیب یافته باشد. یکی از ضروب منتج قیاس مختلط در شکل اول عبارت است از: اختلاط قضیه ضروریه مطلقه (صغرا) با عرفیه خاصه (کبرا).
[۱] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۵.    
[۲] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۷.    
مراد از ضروریه مطلقه، کاربرد عام آن است که شامل ضروریه ذاتیه و ضروریه ازلیه می‌شود.

در ضروب منتج شکل اول، همه جا نتیجه، از لحاظ جهت، تابع کبراست، مگر اینکه کبرا از قضایای وصفیه، یعنی مشروطه عامه یا خاصه و عرفیه عامه یا خاصه باشد که در این صورت نتیجه فی‌الجمله تابع صغراست، با این توضیح که گاهی نتیجه عیناً تابع صغراست و گاهی جهت موجود در صغرا تجزیه، و یک جزء آن به نتیجه منتقل می‌شود و گاهی مجموع حاصل از یک جزء از جهت صغرا و یک یا چند جزء از جهت کبرا به عنوان جهت، در نتیجه می‌آید.
[۳] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۵.    


برای تعیین موارد مزبور باید به سه قاعده رجوع کرد:
۱. قاعده اوّل: هر گاه کبرا وصفیه و صغرا مقیّد به لادوام باشد قید مزبور در نتیجه حذف می‌شود.
۲. قاعده دوّم: اگر کبرا وصفیه بدون ضرورت باشد؛ یعنی عرفیه عامه یا خاصه باشد و صغرا مقیّد به ضرورت شده باشد، قید ضرورت در نتیجه حذف می‌شود، زیرا ضرورت صغرایی که کبرای آن خالی از ضرورت باشد به نتیجه سرایت نمی‌کند.
۳. قاعده سوّم: اگر کبرا وصفیه‌ای باشد که به لادوام مقیّد شده است؛ یعنی مشروطه خاصه یا عرفیه خاصه باشد، قید مزبور از کبرا به نتیجه منتقل می‌شود.
بر این اساس، نتیجه قیاس مرکب از ضروریه مطلقه با عرفیه خاصه، با توجه به قاعده سوم، قضیه دائمه لادائمه خواهد بود؛ یعنی ضرورت از صغرا حذف، و دوام که جزء عام و لازم ضرورت است با لادوام کبرا ترکیب می‌شود.
مثال: بعضی حیوان‌ها بالضروره انسان‌اند و هر انسانی همیشه تا زمانی که در خواب است غافل است، نه همیشه؛ پس بعضی حیوان‌ها دائماً غافل‌اند، نه همیشه.
[۴] خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۷-۲۲۳.    
[۵] فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۲۶-۱۲۹.
[۶] مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۴.
[۷] علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۷-۱۱۳.    
[۸] قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۹-۱۵۱.
[۹] مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۸.    


در تنظیم این مقاله از منابع ذیل استفاده شده است:

• فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال‌ المیزان.
• مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد.
• حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید.    
• قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه.
• خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس.    
• مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه.    

۱. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۵.    
۲. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۷.    
۳. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۵.    
۴. ↑ خواجه نصیرالدین طوسی، محمد بن محمد، اساس الاقتباس، ص۲۱۷-۲۲۳.    
۵. ↑ فرصت شیرازی، میرزا محمد، اشکال ‌المیزان، ص۱۲۶-۱۲۹.
۶. ↑ مجتهد خراسانی (شهابی)، محمود، رهبر خرد، ص۳۱۴.
۷. ↑ علامه حلی، حسن بن یوسف، الجوهر النضید، ص۱۰۷-۱۱۳.    
۸. ↑ قطب‌الدین رازی، محمد بن‌ محمد، تحریر القواعد المنطقیه فی شرح رسالة الشمسیه، ص۱۴۹-۱۵۱.
۹. ↑ مشکوةالدینی، عبدالمحسن، منطق نوین مشتمل بر اللمعات المشرقیه فی الفنون المنطقیه، ص۴۲۸.    


پایگاه مدیریت اطلاعات علوم اسلامی، برگرفته از مقاله «ضروریه مطلقه با عرفیه خاصه شکل اول»، تاریخ بازیابی۱۳۹۶/۲/۴.    



جعبه ابزار