• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالرحیم بن عبدالرحمان جرجاوی

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



جِرجاوی، عبدالرحیم‌بن‌ عبدالرحمان، ادیب‌ ، شاعر ، واعظ‌ و فقیه‌ مالکی‌ مذهب‌ قرن‌ چهاردهم‌. است او را سیوطی‌ جِرجاوی‌ نیز خوانده‌اند.
[۱] عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌ ۲۸۱، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.





وی‌ در رجب‌ ۱۲۸۱ در شهر جِرْجا، واقع‌ در استان‌ سوهاج‌ مصر ، به‌دنیا آمد و بعدها مقیم‌ قاهره‌ شد.
[۲] خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.

از سوانح‌ حیات‌ وی‌ اطلاع‌ چندانی‌ در دست‌ نیست‌.



جرجاوی‌ در ۱۳۴۲ درگذشت‌.
[۳] خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
[۴] عمررضا کحّاله‌، معجم‌ المؤلفین، ج‌ ۵، ص‌ ۲۰۶، دمشق‌ ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.

بروکلمان‌ ،
[۵] بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.
بدون‌ ذکر صریح‌ تاریخ‌ فوت‌ او، وی‌ را تا ۱۳۲۰ زنده‌ دانسته‌، اما بنا بر برخی‌ قرائن‌، از جمله‌ زمان‌ پایان‌ برخی‌ از آثار ضبط‌ شده او،
[۶] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۷۸، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۷] خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
وی‌ بعد از این‌ تاریخ‌ نیز زنده‌ بوده‌ است‌.



 جرجاوی چندین‌ اثر فقهی‌ و کلامی‌ برجا گذاشته‌ ولی‌ بیشتر آثار وی‌، که‌ چاپ‌ هم‌ شده‌، در زمینه ادبیات‌ و شعر است‌.

۳.۱ - در علم‌ نحو


غُنْیة السالک، شرحی‌ بر اَلْفیه ابن‌مالک‌ ؛ فوائدالطارف‌ و التالد علی‌ شرح‌ العلامه شیخ‌ خالد، حاشیه‌ بر شرح‌ شیخ‌خالد بر آجرومیه اثر محمدبن‌ داود صنهاجی‌ مشهور به‌ ابن‌آجروم‌ و خلاصه آن‌ با نام‌ عَوائدالصِلاتِ الرّبانیة‌ علی‌ متن‌ الا´جرومیة.
[۸] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۷۶، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۹] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌۲۷۸، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۱۰] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۹۲، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۱۱] خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
[۱۲] عمررضا کحّاله‌، معجم‌ المؤلفین، ج‌ ۵، ص‌ ۲۰۶، دمشق‌ ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.


۳.۲ - در زمینه شعر


از جمله‌: ثالث‌ القمرین‌ علی‌ بَیتَی الرَقْمَتَین‌، شرحی‌ بر دو بیت‌ معروف‌ به‌ بیتی‌ الرقمتین (منسوب‌ به‌ قاضی‌ عیاض‌ یا منسوب‌ به‌ شرف‌الدین‌ مبارک‌، وزیر ملک‌مظفر) و المِنَنُ الاَحَدیة فی‌ سرّ مدح‌ خَیرِ بریه یا تَشْطیر علی‌ همزیة البوصیری‌ که‌ حاشیه‌ای‌ است‌ بر کتاب‌ اُمُّ القری‌' فی‌ مدح‌ خیرالوری‌' معروف‌ به‌ الهمزیة ‌از بوصیری‌ (متوفی‌ ۶۹۶) و مجموعه‌ اشعاری‌ در مدح‌ پیامبر اکرم‌ مانند بُرء السَّقیم‌ فی‌ مَدح‌ البَرِّ الرحیم‌، و تلخیص‌ الصَّنجی‌ علی‌ مولد البَرْزَنْجی‌.
[۱۳] عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌ ۲۸۰ـ۲۸۱، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
[۱۴] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۵۳، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۱۵] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۶۱، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۱۶] بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.


۳.۳ - در علم‌ عروض‌


الفتح‌ القریب‌ الوافی، شرحی‌ بر اُرجوزه حِفْنی‌ ناصِف‌بک‌ (متوفی‌ ۱۳۳۷) به‌نام‌ القَوْلُ السَّدید الشّ'افی‌ فی‌ نظم‌ منثور لَآلی‌ء الکافی‌ فی‌ عِلْمَی الْعَروضِ و القَوافی‌؛ النَفَحاتُ الدُرّیة؛ سُلَّم‌ القواعد الفرضیة لاءیضاح‌ متن‌الرحبیة؛ تشطیر التائیة و کتاب‌ مِرآة اهلِ الزَّمَن‌ لزوال‌ الهَمِّ و الشَّجَن‌.
[۱۷] بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.
[۱۸] عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌۲۸۰ـ۲۸۱، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
[۱۹] عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌ ۴۰۸، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
[۲۰] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۴۶۹ـ ۴۷۰، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۲۱] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۶۱، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۲۲] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۲۷۶، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.


۳.۴ - در فقه‌ مالکی


بُغْیة السالک‌ الی‌ اَقْرب‌ الْمَسالک‌، که‌ حاشیه‌ای‌ است‌ بر شرح‌شیخ‌احمد دَرْدِیر العَدوی‌ (متوفی‌ ۱۲۰۱) بر اقرب‌ المسالک‌؛ فَتْح‌ الخَلاق‌ فی‌ احکام‌ الطلاق‌؛ اَقْربُ المقاصد الشَّرعیة‌ لمعرفة المُعتَقَدات‌ و الاحکام‌ الدینیة؛ و اَسْهَلُ المناسک‌ لِـإِرصادِالمُحْرِم‌ الناسک‌ عَلی‌ مذهب‌ الامام‌ مالک‌.
[۲۳] یوسف‌ الیان‌ سرکیس‌، معجم‌المطبوعات‌ العربیة و المعرّبة، ج‌۱، ستون‌ ۱۰۸۷، قاهره‌ ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۱۰.
[۲۴] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۲، ص‌ ۳۰۶ـ۳۰۷، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۲۵] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۲، ص‌ ۳۸۳، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۲۶] بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.


۳.۵ - در علم‌ کلام‌


در علم‌ کلام‌ نیز دارای‌ دو اثر است‌: بُغیة ‌المُسْتَفید فی‌ علم‌ التوحید، و سُلَّم‌ المرید علی‌ متن‌ الباجوری‌، که‌ هر دو شرحی‌ است‌ بر کتابِ فی‌ التوحید باجوری‌، متکلم‌ شافعی‌ (متوفی‌ ۱۲۷۷).
[۲۷] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۳، ص‌ ۱۰۸، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۲۸] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۳، ص‌۲۲۷، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۲۹] المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۸۴، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
[۳۰] خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.




(۱) عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
(۲) خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، بیروت‌ ۱۹۹۹.
(۳) یوسف‌ الیان‌ سرکیس‌، معجم‌المطبوعات‌ العربیة و المعرّبة، قاهره‌ ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۱۰.
(۴) عمررضا کحّاله‌، معجم‌ المؤلفین، دمشق‌ ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.
(۵) المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
(۶) بروکلمان‌.


 
۱. عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌ ۲۸۱، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
۲. خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
۳. خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
۴. عمررضا کحّاله‌، معجم‌ المؤلفین، ج‌ ۵، ص‌ ۲۰۶، دمشق‌ ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.
۵. بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.
۶. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۷۸، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۷. خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
۸. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۷۶، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۹. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌۲۷۸، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۱۰. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۹۲، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۱۱. خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.
۱۲. عمررضا کحّاله‌، معجم‌ المؤلفین، ج‌ ۵، ص‌ ۲۰۶، دمشق‌ ۱۹۵۷ـ۱۹۶۱، چاپ‌ افست‌ بیروت‌.
۱۳. عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌ ۲۸۰ـ۲۸۱، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
۱۴. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۵۳، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۱۵. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۶۱، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۱۶. بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.
۱۷. بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.
۱۸. عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌۲۸۰ـ۲۸۱، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
۱۹. عبدالجبار رفاعی‌، معجم‌ ما کتب‌ عن‌الرسول‌ و اهل‌البیت‌ صلوات‌اللّه‌ علیهم‌، ج‌ ۱، ص‌ ۴۰۸، تهران‌ ۱۳۷۱ ش‌.
۲۰. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۴۶۹ـ ۴۷۰، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۱. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۶۱، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۲. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۵، ص‌ ۲۷۶، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۳. یوسف‌ الیان‌ سرکیس‌، معجم‌المطبوعات‌ العربیة و المعرّبة، ج‌۱، ستون‌ ۱۰۸۷، قاهره‌ ۱۳۴۶/۱۹۲۸، چاپ‌ افست‌ قم‌ ۱۴۱۰.
۲۴. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۲، ص‌ ۳۰۶ـ۳۰۷، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۵. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۲، ص‌ ۳۸۳، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۶. بروکلمان‌، ج‌ ۲، ص‌ ۷۳۹.
۲۷. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۳، ص‌ ۱۰۸، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۸. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۳، ص‌۲۲۷، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۲۹. المکتبة الازهریة‌، فهرس‌ الکتب‌ الموجودة بالمکتبة الازهریة، ج‌ ۴، ص‌ ۲۸۴، قاهره‌ ۱۳۶۵ـ ۱۳۶۸/ ۱۹۴۶ـ۱۹۴۹.
۳۰. خیرالدین‌ زرکلی‌، الاعلام، ج‌ ۳، ص‌ ۳۴۶، بیروت‌ ۱۹۹۹.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «عبدالرحیم بن عبدالرحمان جرجاوی»، شماره۴۶۱۰.    






جعبه ابزار