• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

عبدالرزاق بن حسن بیطار

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



بیطار، عبدالرزّاق بن حسن، عالم دینی، ادیب و مورخ سوری بود.




در ۱۲۵۳/ ۱۸۳۷ در محله میدان دمشق به دنیا آمد.



پس از فراگیری خواندن و نوشتن و حفظ قرآن ، نزد شیخ احمد حلوانی قرائت قرآن ، و سپس بیش‌تر دروس مقدماتی را از پدرش، شیخ حسن بیطار، فراگرفت و پس از درگذشت پدرش در ۱۲۷۲، نزد برادرانش، شیخ محمد و شیخ عبدالغنی بیطار، فقه حنفی و قرائات مختلف قرآن را فراگرفت و دانشهایی چون ریاضیات و هیئت و موسیقی را ـ علاوه بر علوم دینی و ادبی ـ از شیخ محمدبن مصطفی طنطاوی (متوفی ۱۳۰۶) آموخت.
وی تا ۱۳۰۰ همواره ملازم و شاگردِ نزدیک شیخ عبدالقادربن محیی الدین جزائری مغربی بود و از وی پاره ای متون عرفانی همچون الفتوحات المکیّة را فراگرفت.
[۱] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج۱، ص۹ـ۱۰، مقدمه محمد بهجة بیطار، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۲] خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۳۵۱، بیروت ۱۹۸۶.
[۳] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ذیل نام هریک از اساتید وی، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.

بیطار با شیخ محمد عبده ، محمود شکری آلوسی و جمال الدین قاسمی که هرسه به گونه ای از مفسّران سلفی و با دیدگاه‌های خاص به شمار می‌آیند، از نزدیک آشنا، و بویژه با دو فرد اخیر دارای مراودات علمی بود.
[۴] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار،ذیل نام این سه تن، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.

شاید از همین رو، وی در پاره ای از باورهای سلفی راه افراط پیمود.



وی به انگیزه مبارزه با بدعت و خرافات ، روایات بکتاشیه و اسرائیلیات ناسازگار با عقل را یکسان مردود می‌شمرد و به عنوان نفی توسّل به غیر خداوند، با رفتن به زیارتگاه‌ها و امامزاده ‌ها مخالفت می‌کرد.
اعتقاد وی به لزوم حاکمیت قرآن در صحنه زندگی، احیای سنّت نبوی و نیز عقیده به لزوم اجتهاد ـ که در فضای حاکم بر مراکز علمی اهل سنّت باب آن مسدود بود ـ سبب شد که او را به ایجاد مذهبی جدید متهّم کنند.
با آن‌که وی غالباً از ورود در مناصب سیاسی ـ مذهبی روزگار خود پرهیز می‌کرد، پاره ای از ملاحظات سیاسی مخالفان درباره او، در رواج برخی اتهامات نسبت به وی بی تأثیر نبوده است.



بیطار سالهای آخر عمر را تنها به وعظ و درس و بحث علمی در مسجدِ آفاق آفاق محله میدانِ دمشق گذراند و در ۱۳۳۵/ ۱۹۱۷ در همان شهر درگذشت.
[۵] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت،ص۱۱ـ۱۲، ۱۴۱۳/۱۹۹۳، مقدمه محمد بهجة بیطار.
[۶] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار،ص۱۵ـ ۱۹، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳، مقدمه محمد بهجة بیطار.




مهمترین اثر بیطار حِلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر است که به تقلید از خلاصة الاثر محبّی و السّلک الدُّرَرِ مرادی تألیف شده و موضوع آن تراجم و سرگذشت اُمرا و دانشمندان اسلامی (غالباً عثمانی ) در قرن سیزدهم است.
در این اثر اطلاعات باارزشی درباره روزگار و معاصران مؤلف وجود دارد و از لابه لای تراجمِ برخی از افراد نیز می‌توان پاره ای از احوال و اعتقادات مؤلف را دریافت.
این کتاب را محمد بهجت بیطار، نوه مؤلف و عضو فرهنگستان زبان عربی دمشق، تلخیص و در سه جلد (دمشق، ۱۹۶۱ـ۱۹۶۳) منتشر کرده است.
[۷] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج۱، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص۱۹، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.

دیگر آثار وی از این قرار است :
لمباحث الغُرَر فی حُکم الصُّوَر، در مخالفت با کشیدن تمثال پیامبر و اولیا ؛ الرّحْلة، حاوی گزارش پاره ای از سفرهای بیطار، از جمله به بیت المقدس ، حجاز و بعلبک ؛ شرح العقیدة الاسلامیة، شرحی است بر اثر محمود حمزه افندی، مفتی دمشق در عصر بیطار؛ المُنَّة فی العمل بالکتاب و السُّنة؛ اللُّمْعة فی الاقتداء حال التشهد من صلاة الجمعة.
جز اینها چند ده رساله ادبی، فقهی و تاریخی دیگر از بیطار برجای مانده است.
[۸] عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج۱، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص۱۹ـ۲۰، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
[۹] عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۵، ص۲۱۷، دمشق ۱۹۵۷ـ ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
[۱۰] خیرالدین زرکلی، الاعلام،ج۳، ص۳۵۱ ،بیروت ۱۹۸۶.




(۱) عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
(۲) خیرالدین زرکلی، الاعلام، بیروت ۱۹۸۶.
(۳) عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، دمشق ۱۹۵۷ـ ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.


 
۱. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج۱، ص۹ـ۱۰، مقدمه محمد بهجة بیطار، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۲. خیرالدین زرکلی، الاعلام، ج۳، ص۳۵۱، بیروت ۱۹۸۶.
۳. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ذیل نام هریک از اساتید وی، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۴. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار،ذیل نام این سه تن، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۵. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت،ص۱۱ـ۱۲، ۱۴۱۳/۱۹۹۳، مقدمه محمد بهجة بیطار.
۶. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، چاپ محمد بهجة بیطار،ص۱۵ـ ۱۹، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳، مقدمه محمد بهجة بیطار.
۷. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج۱، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص۱۹، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۸. عبدالرزاق بن حسن بیطار، حلیة البشر فی تاریخ القرن الثالث عشر، ج۱، مقدمة محمد بهجة بیطار، ص۱۹ـ۲۰، چاپ محمد بهجة بیطار، بیروت، ۱۴۱۳/۱۹۹۳.
۹. عمررضا کحّاله، معجم المؤلفین، ج۵، ص۲۱۷، دمشق ۱۹۵۷ـ ۱۹۶۱، چاپ افست بیروت.
۱۰. خیرالدین زرکلی، الاعلام،ج۳، ص۳۵۱ ،بیروت ۱۹۸۶.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله «بیطار»، شماره۲۴۸۶.    






جعبه ابزار