عقدالعلی للموقف الاعلی (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
عقدالعلی للموقف الاعلی اثر
افضل الدین کرمانی است که به
زبان عربی در سال ۴۸۵ ق درباره تاریخ ملک دینار و سلوک ملوک و حکومت نوشته و مولف به وی (ملک دینار) هدیه کرده است کتاب حاضر با روشی ادبی و حکمتی نوشته شده است.
کتابی است در پنج فصل، قسم اول درباره اواخر دولت
سلجوقیان و روزگار
فترت کرمان، قسم دوم درباره علبه غزان، تسلط ملک دینار بر کرمان، قسم سوم در مورد عدالت خواهی و شرح اخالق ملوک و ذکر ملوک کرمان و ویژگی‌های جغرافیایی و وقایع تاریخی آنجا، قسم چهارم در ستایش قوام الدین
وزیر قسم پنجم در شرح حال مولف.
قسمت عمده کتاب مربوط و منحصر به دوران
حکومت دینار غز به سال ۵۸۴- ۵۹۱ در کرمان است و به تصریح خود افضل، پس از بازگشت او از
سفر یزد در کوهبنان به تحریر آن پرداخته است.
کتاب حاضر را اغلب، تاریخ عهد ملک دینار می‌دانند. تالیف این کتاب در سنین پیری او صورت گرفته چنان که گوید: «در حالت این جمع، ملال خاطر و کلال ضمایر و پریشانی دل غالب است و کبوتر حال در مخالب شاهین نوایب، دانه دل در آسیا آس شده است. لاجرم غبار آسیا بر موی نشسته است و کافور تجارب بر مشک ذوایب پاشیده.»
بنابر این، عقدالعلی یک کتاب ادبی و حکمتی زیبای پر ارزش است که از نظر سبک انشان و نگارش هم از امهات کتب
فارسی به شمار می‌رود و از بهترین نمونه‌های سبک متین عصر سلجوقی شمرده می‌شود، و ترکیبات و استعارات خاص و عبارات و کلماتی که در آن به کار رفته است از شواهد متقن انشاء صحیح
زبان فارسی است. داستانها و اشعار دلنشین و حکمت‌ها و پندهایی که خصوصا در مورد سلوک ملوک و سیاست مدن و دولت داری و حکومت نگاشته شد و نتیجه سالها تجربت و ممارست مولف است از بدایع سبک و او به شمار می‌رود.
علاوه بر اطلاعات تاریخی درباره اواخر نبی قارود وایل سلطه غزان در کرمان، دارای نثری مصنوع وآراسته از نوع نثر
قرن ششم است. و پر از ابراز افضل در فنون و صنایع ادبی و اشعار و امثال عربی و مسائل فلسفی می‌باشد. گرچه نثر برخی جایهای کتاب ساده تر و بی پیرایه تراست.
افضل الدین کرمانی در کتاب به هنگام تشریح حوادث کرمان و شهر بم در خصوص این شهر می‌نویسد: «... و از بلاد کرمان شهر بم است. ولایتی معمور و بسیار مرتفع و در مثل است که هیچ چشمی در
زمین، بم بی ارتفاع ندیده است. از آنجا
ابریشم تولید می‌شود و جام‌های مرتفع (گران قیمت). آنجا شهری است حصین و سوری متین در میان شهر کوهی منیع و بر روی قلعه‌ای رفیع.» در بخش دیگری از همین کتاب می‌خوانیم: «ولایت بم حکایت از
بهشت می‌کرد. خطه‌ای دارای نعمتهای متعدد و فرمانروایی
عادل و راه و روش مردمان آن مشخص و شهری پاک»
در کتاب بیشترین آگاهی‌ها را دربار بندر تیس داده است؛ بنا به نوشته او، از این بندر کالاهای بسیار، از راه بازرگانی و دستمزد کشتیها به خزان
پادشاه می‌رسیده، و تیس بندرگاه مردم هند، سند، حبشه، زنگبار، مصر، دیار عرب، عمان و بحرین بوده است. وی از فراورده‌های کمیاب و نیز برده‌های هندی، حبشی و زنگی سخن گفته است که هم آنها را از تیس به جاهای دیگر می‌برده‌اند. در همین زمان است که این بندر از دیدگاه بازرگانی بر هرمز-- که رو ب- ه ویران- ی ب- ود-- ب- رت- ری ی- افت پس از درگذشت ملک طغرل، و رو به زوال نهادن جیرفت و قمادین، کاروانهای بازرگانی مسیر خود را از بندر تیس برمی گزیدند و به همین سبب، مردم آن بسیار ثروتمند شده بودند.
عقدالعلی در سال ۱۳۱۱ شمسی توسط دانشمند زبان دان، آقای علی محمد عامری نائینی با حواشی و توضیحات کافی از روی نسخه‌ای خطی با حروف سربی به چاپ رسیده است.
در پایان کتاب فهرست راهنمایی از مطالب کتاب ذکر شده است.
نرم افزار تاریخ اسلامی ایران، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
