• خواندن
  • نمایش تاریخچه
  • ویرایش
 

علی بن سلیمان تمیمی حیدره

ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف



حَیدَره، علی بن سلیمان تمیمی، ادیب، شاعر، نحوی و فقیه یمنی در قرن ششم بود.



کنیه‌اش ابوالحسن و لقبش حیدره بود،
[۱] یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۳، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
اما صفدی
[۲] صفدی، اعیان العصر، ج۲۱، ص۱۴۶.
وی را، احتمالا به سبب اشتباه نسخه‌نویسان، ملقب به حِیدَه دانسته است.
شاید وی به قبیله یمنی حیدره در حضرموت منتسب بوده که چنین لقبی یافته است.
[۳] محمد لبیب بتنونی، الرحلة الحجازیه، ج۱، ص۶۱، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۵.

وی را با القابی چون شیخ امام، عالم صَدر (پیشوا) و علامه ستوده‌اند.
[۴] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، مقدمه هادی عطیه مطر، ص۱۴، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
علاوه بر این، به دلیل محل زندگی‌اش، بَکیل (سرزمین قبیله بزرگ بَکیل در بخشِ ذِمارِ یمن)، به بَکیلی نیز مشهور شد.
[۵] یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ذیل «بکیل»، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۶] یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۴، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.



از سال ولادتش اطلاعی در دست نیست و در منابع از استادان او سخنی به میان نیامده است.
تنها خود وی
[۷] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
از یکی از استادانش با نام ابوالسعود بن فتح نامبرده و او را ادیبِ الادباء نامیده است.


حیدره شاگردان بسیاری داشته که از میان آنان فقط به ابوالحسن علی بن یحیی فُضَیلی اشاره شده است.
[۸] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۵۹ـ۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۹] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۷۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.



حیدره در ۵۹۹ درگذشت.
[۱۰] یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۴، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.



او فقیه، نحوی، ادیب و سرآمد بزرگان یمن بود
[۱۱] یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۳، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۱۲] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

اشعار باقی‌مانده از او
[۱۳] یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۵، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
[۱۴] صفدی، اعیان العصر، ج۲۱، ص۱۴۶ـ۱۴۷.
به تبحر او در سرودن شعر دلالت دارد.


مهم‌ترین اثر ادبی حیدره کشف المشکل فی‌النحو است. با مطالعه این اثر می‌توان دریافت که اعطای چنان القابی به او اغراق نبوده است.
[۱۵] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
گروهی از ادبا و دوستداران ادبیات از وی درخواست کرده بودند که کتاب مرجعی برای رفع مشکلات ادبی تألیف کند.
[۱۶] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
این کتاب توانایی‌های نحوی و لغوی حیدره را به خوبی آشکار می‌سازد.


وی در این کتاب تمام موضوعات نحوی را به روش پرسش و پاسخ، در چهار بخش شامل ۱۱۰ باب، توضیح داده است.
[۱۷] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
حیدره حافظ قرآن بود و به همین دلیل، در این کتاب از آیات فراوانی بهره گرفته و حتی باب ویژه‌ای برای احکام قرائت قرار داده است. او به اشعار عرب نیز آگاهی بسیار داشته و حدود هشتصد بیت از ۸۶ شاعر عرب را به مناسبت ذکر کرده است. علاوه بر این، بخش پایانی کتابش را به شعر و مطالب مرتبط با آن اختصاص داده است.
[۱۸] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۱۹] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۲۲، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۲۰] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۲۹، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
[۲۱] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.

حیدره کتاب المبانی و المعانی فی‌القرآن را در زمینه علم قرائت تألیف کرده که نسخه خطی آن موجود است
[۲۲] علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.



(۱) محمد لبیب بتنونی، الرحلة الحجازیه، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
(۲) علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
(۳) صفدی، اعیان العصر.
(۴) یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
(۵) یاقوت‌حموی، معجم الادبا، بیروت ۱۴۰۰/۱۹۸۰.


۱. یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۳، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۲. صفدی، اعیان العصر، ج۲۱، ص۱۴۶.
۳. محمد لبیب بتنونی، الرحلة الحجازیه، ج۱، ص۶۱، قاهره ۱۴۱۵/۱۹۹۵.
۴. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، مقدمه هادی عطیه مطر، ص۱۴، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۵. یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ذیل «بکیل»، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۶. یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۴، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۷. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۸. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۵۹ـ۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۹. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۷۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۰. یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۴، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۱۱. یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۳، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۱۲. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۳. یاقوت‌حموی، کتاب معجم‌البلدان، ج۱۳، ص۲۴۵، چاپ فردیناند ووستنفلد، لایپزیگ ۱۸۶۶ـ۱۸۷۳، چاپ افست تهران ۱۹۶۵.
۱۴. صفدی، اعیان العصر، ج۲۱، ص۱۴۶ـ۱۴۷.
۱۵. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۶. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۷. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۶۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۸. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴ـ۱۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۱۹. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۲۲، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۲۰. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۲۹، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۲۱. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۴۰، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.
۲۲. علی بن سلیمان حیدره، کشف‌المشکل فی‌النحو، ج۱، ص۱۵، چاپ هادی عطیه مطر، بغداد ۱۴۰۴/۱۹۸۴.



دانشنامه جهان اسلام، بنیاد دائرة المعارف اسلامی، برگرفته از مقاله « علی بن سلیمان تمیمی‌حیدره »، شماره۶۶۵۸.    


رده‌های این صفحه : ادیبان | تراجم | شاعران




جعبه ابزار