فروض سته
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
فروض ستّه به سهام شش گانه
ارث که در
قرآن کریم تعیین شده اطلاق می گردد.
قرآن کریم به بیان شش سهم از
سهام ارث پرداخته
که در کلمات
فقها به فروض ستّه معروف شده است. این فروض عبارت اند از:
سهم
دختر اگر تنها و بدون
برادر باشد؛ سهم خواهر پدری یا پدری و مادری، در صورتی که تنها باشد و سهم
شوهر در صورتی که همسرش فاقد
فرزند باشد.
سهم دو دختر و بیشتر در صورتی که میّت فاقد
پسر باشد و نیز سهم دو خواهر پدری و مادری یا پدری و بیشتر، در صورت فقدان برادر برای
میّت .
سهم
مادر به شرط آنکه میّت فاقد فرزند و برادر باشد و
سهم خواهر و برادر مادری در صورت تعدّد.
سهم
زن ، در صورتی که همسرش فاقد فرزند باشد، و سهم
شوهر ، در فرضی که همسرش از او یا شوهر دیگر
فرزند داشته باشد.
سهم هر یک از
پدر و مادر ، در صورتی که میّت دارای فرزند باشد؛ سهم مادر با وجود برادران پدری و مادری یا پدری، در صورت وجود
پدر و سهم برادر یا خواهر مادری که تنها است.
سهم زن، در فرضی که شوهرش دارای فرزند باشد.
از آنچه که ذکر شد ظاهر می‌شود که:
۱- فروض نصف است و نصف آن است و نصف نصف آن است و دو ثلث است و نصف دو ثلث است و نصف نصف دو ثلث است.
به‌عبارت‌دیگر «فروض شش تا می‌باشد؛ و صاحبان این فرض‌ها سیزده (گروه) هستند.»
۲- اهل طبقه سوم از صاحبان
انساب، دارای فرض نمی‌باشند و فقط از جهت
قرابت ارث می‌برند. و معلوم شد که
زوجین وراثتشان مطلقاً به فرض است، مگر در یک صورت و آن موردی است که وارث، منحصر به
امام (علیه‌السلام) و زوج باشد. و اما طبقه اول و دوم بعضی از آن‌ها اصلاً فرضی ندارند مانند پسر و برادر پدر و مادری یا پدری و بعضی از آن‌ها مطلقاً دارای فرض می‌باشند مانند مادر و بعضی از آن‌ها در بعضی از حالات - نه در همه حالات - صاحب فرض می‌باشند مانند پدر که با وجود فرزند میّت، دارای فرض است و درصورتی‌که میت فرزندی نداشته باشد صاحب فرض نمی‌باشد و همچنین است یک خواهر و دو خواهر پدری و پدر و مادری، پس این‌ها فرض دارند درصورتی‌که مردی با این‌ها نباشد و اگر مردی باشد دارای فرض نمی‌باشند.»
۳- کسی که دارای فرض می‌باشد بر دو قسم است:
اول کسی است که فقط یک فرض دارد و فرض این شخص به
تبدّل احوال، کم‌وزیاد نمی‌شود مانند پدر که در صورت وجود فرزند،
صاحب فرض است و آن فقط
سدس است مطلقاً. و همچنین است یک دختر و دو دختر و بیشتر درصورتی‌که پسر نباشد. و همچنین است یک خواهر و دو خواهر پدری یا پدر و مادری درصورتی‌که برادر نباشد؛ زیرا فرض این‌ها
نصف یا دو ثلث است مطلقاً و این‌ها اگرچه در بعضی از حالات - نه همه حالات - صاحب فرض می‌باشند، اما فرض این‌ها به تغیّر حالات نه کم می‌شود و نه زیاد.
و گاهی کسی است که در همه حال دارای فرض است که به تبدّل احوال، تغییر پیدا نمی‌کند. و این مانند برادر مادری یا خواهر مادری است که در صورت یکی بودن فرض او
سدس است و در صورت تعدّد، ثلث است که در هیچ یک از حالات کم‌وزیاد نمی‌شود.
دوم کسی است که فرضش با تبدّل احوال
تغییر پیدا می‌کند مانند مادر؛ زیرا گاهی فرض او ثلث و گاهی دیگر سدس است. و همچنین است
زوجین؛ زیرا با نبودن فرزند نصف و ربع است و با بودن او ربع و ثمن می‌باشد.
•
فرهنگ فقه مطابق مذهب اهل بیت علیهم السلام، ج۵، ص۶۷۸، برگرفته از مقاله«فروض ستّه». •
ساعدی، محمد، (مدرس حوزه و پژوهشگر) ،
موسسه تنظیم و نشر آثار امام خمینی
