فقه الشیعه الاجتهاد و التقلید (کتاب)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
«فقه الشیعة- الاجتهاد و التقلید»، تالیف
سید محمد مهدی موسوی خلخالی است که در موضوع اجتهاد و تقلید، به
زبان عربی نگاشته شده است.
نگارنده، این کتاب را بر اساس مطالب مطرح شده در کتاب «
عروة الوثقی» و با بهره وری از سرمایه‌های اصولی و فقهی که در محضر استاد خویش، آیة الله العظمی خویی، گردآوری نموده و با استفاده از تقریرات بحث خارج آن بزرگوار در
اجتهاد و
تقلید که توسط شاگردان قدیمی وی نگاشته شده، به تشریح مباحث فقهی اجتهاد و تقلید می‌پردازد.
کتاب، دارای یک مقدمه با عنوان «کلمة المؤلف» است و مطالب آن، در ذیل ۷۲ مسئله از باب اجتهاد و تقلید کتاب «العروة الوثقی» ارائه شده است. این کتاب، به روش
فقه استدلالی و با استفاده از
ادله عقلی و
نقلی نوشته شده و نگارنده، از دیدگاه‌های سایر
فقها نیز استفاده کرده است.
در ابتدای کتاب، بر ضرورت اجتهاد یا تقلید یا
احتیاط در مواجهه با تکالیف شرعی تاکید شده و
آیات قرآن،
روایات معصومان و ادله متعدد عقلی در باره وجوب اجتهاد یا تقلید در امور شرعی مطرح شده‌اند.
نگارنده، اجتهاد را بر احتیاط و تقلید مقدم داشته و مباحث مربوط به اجتهاد را پس از ارائه تعریفی از آن، بررسی می‌نماید. وی، اجتهاد را واجب کفایی دانسته و ادله جواز تقلید و شرایط مجتهد برای تقلید از او را بیان می‌کند. در مبحث مربوط به احتیاط نیز نگارنده، احتیاط در
معاملات و
عبادات و اقسام احتیاط را معرفی کرده و جواز احتیاط و مشروعیت آن را ذکر می‌کند. وی، تقلید در ضروریات و
اصول دین را جایز ندانسته و معتقد است که تحقق این امور باید توسط خود
مکلف و به صورت عقلی حاصل شود.
نویسنده، عمل کردن بدون تقلید و احتیاط را باطل دانسته و حقیقت تقلید را بر حسب
لغت و
ادله شرعی بیان و تکلیف مقلد هنگام اختلاف فتاوای مجتهدان را بررسی کرده است. در بخش دیگری از کتاب، ادله قائلین به جواز تقلید از مجتهد مرده، بررسی و اطلاق ادله تقلید،
استصحاب و
سیره عقلا، مهم‌ترین دلایل جواز تقلید از مجتهد مرده تلقی شده و شرایط تقلید از مجتهد متوفی تبیین و تقلید ابتدایی از مجتهد مرده، غیر مجاز معرفی شده است.
نگارنده، در بخش بعدی کتاب، احکام عدول از یک مجتهد زنده و رجوع به مجتهد زنده دیگر و ادله قائلین و مخالفین را بررسی کرده است. قائلین به جواز از ادله‌ای مانند استصحاب،
قاعده اشتغال،
لزوم مخالفت قطعیه و
اجماع استفاده می‌کنند. تقلید از
مجتهد اعلم،
شرایط مجتهد اعلم و چگونگی شناسایی چنین مجتهدی از مباحث بعدی می‌باشد که در آن نیز نویسنده، دلایل شرعی خود را ارائه نموده است.
تخییر بین دو مجتهد مساوی از لحاظ
علم و
تقوی، مفهوم
عدالت و
مروت در مورد مجتهد و مصادیق آن، راه‌های اثبات
عدالت مجتهد، احکام زوال شرایط اجتهاد در یک مجتهد و تکلیف مقلدان وی در این هنگام، راه‌های علم پیدا کردن به فتوای مجتهد و حکم تغییر رای و فتوای مجتهد، از دیگر مباحث مهم مطرح شده در این کتاب می‌باشد.
در پایان کتاب، فهرستی تفصیلی از مباحث کتاب ارائه شده و مستندات فقهی مؤلف نیز در پاورقی آمده است.
نرم افزار جامع اصول فقه، مرکز تحقیقات کامپیوتری علوم اسلامی.
