قاعده الزعیم الغارم
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
یکی از مشهورترین
قواعد فقهی قاعدۀ «الزعیم غارم» است.
زعیم در
لغت به معنی
ضامن،
کفیل و
رئیس آمده است
و ضامن آن کسی است که
ضمانت دیگری را در اموال کند، همین ضمانت اگر در امور بدنی باشد از آن تعبیر به کفیل و
کفالت می‌شود؛ زعیم در اینجا به معنی ضامن و
متعهد است؛ چنان که
طبرسی در
تفسیرآیه ۷۲ از
سورۀ یوسف (قالوا نفقد صواع الملک ولمن جاء به حمل بعیر وانا به زعیم، گفتند: «پیمانه
پادشاه را! و هر کس آن را بیاورد، یک بار
شتر (غله) به او داده می‌شود؛ و من ضامن این (پاداش) هستم! )
گفته است: «
زعیم و کفیل و
ضمین نظیر هم هستند».
فقها گفته‌اند زعیم به معنای متعهد است، اعم از آنکه موضوع تعهد مال باشد یا تن. به عبارت دیگر، منظور از زعیم، ضامن به معنی عام کلمه است که هم شامل ضامن مصطلح در
فقه و
حقوق می‌شود- که فقط از جانب
مضمون عنه تعهد مالی می‌کند- و هم شامل کفیل که فقط در برابر تن دیگری متعهد است.
«غارم» نیز
اسم فاعل از ریشه غرم و به معنی کسی است که ملتزم به مفاد تعهد خود است. مقصود از غارم، بدهکاری است که توان پرداخت بدهی خود را ندارند. به شرط آن که آن را در
گناه صرف نکرده باشند
؛
قرآن کریم «غارمین» را از اصناف
زکات بگیران بر شمرده است. (انما الصدقات للفقر اء والمساکین. . والغار مین وفی سبیل اللـه... ، زکاتها مخصوص
فقرا و
مساکین . . و (ادای
دین ) بدهکاران، ... است)
مراد از قاعدۀ «الزعیم غارم» این است که هر
ضامن و متعهدی، به انجام دادن
موضوع تعهد خود ملتزم است؛ یعنی اگر مورد تعهد نفس و تن دیگری است، کفیل ملتزم است در
زمان و مکانی که تعهد کرده، تن
مکفول عنه را تسلیم کند و در صورتی که موضوع تعهد مال است، مال موضوع ضمان خود را به
مضمون له تقدیم کند.
قواعد فقه، برگرفته از مقاله «قاعده الزعیم غارم»، ج۲، ص۱۷۹.
