قبله بودن بیت‌المقدس (قرآن)
ذخیره مقاله با فرمت پی دی اف
بنا بر
آیات سوره بقره بیت المقدس،
قبله اول برای
مسلمانان صدر
اسلام بود.
قرآن کریم بیت المقدس را، به عنوان
قبله برای مسلمانان
صدر اسلام معرفی می‌کند :
سیقول السفهاء من الناس ما ولـهم عن قبلتهم التی کانوا علیها....«به زودی مردم کم خرد خواهند گفت چه چیز آنان را از قبله‌ای که بر آن بودند رویگردان کرد بگو
مشرق و
مغرب از آن خداست هر که را خواهد به راه راست
هدایت می‌کند.»
مقصود از «قبلتهم»، بیت المقدس است.
علی بن ابراهیم از
امام صادق - علیه السلام- نقل نموده که
پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- ۱۳ سال در
مکه و نیز هفت
ماه پس از
هجرت رو به
بیت المقدس نماز خواندند.
و ما جعلنا القبلة التی کنت علیها الا لنعلم من یتبع الرسول... «و بدین گونه شما را امتی میانه قرار دادیم تا بر مردم
گواه باشید و پیامبر بر شما گواه باشد و قبله‌ای را که (چندی) بر آن بودی مقرر نکردیم جز برای آنکه کسی را که از پیامبر پیروی می‌کند از آن کس که از
عقیده خود برمی گردد بازشناسیم هر چند (این کار) جز بر کسانی که خدا
هدایت (شان) کرده سخت گران بود و خدا بر آن نبود که
ایمان شما را ضایع گرداند زیرا
خدا (نسبت) به مردم دلسوز و مهربان است.»
دانشمندان
اهل کتاب، نسبت به حقانیت
نسخ قبله بودن
بیت المقدس آگاهی داشتند:
قد نری تقلب وجهک فی السماء فلنولینک قبلة ترضـلـها فول وجهک شطر المسجد الحرام وحیث ما کنتم فولوا وجوهکم شطره وان الذین اوتوا الکتـب لیعلمون انه الحق من ربهم... «ما (به هر سو) گردانیدن رویت در
آسمان را نیک می‌بینیم پس (باش تا) تو را به قبله‌ای که بدان خشنود شوی برگردانیم پس روی خود را به سوی
مسجدالحرام کن و هر جا بودید روی خود را به سوی آن بگردانید در حقیقت اهل کتاب نیک می‌دانند که این (
تغییر قبله) از جانب پروردگارشان (بجا و) درست است و
خدا از آنچه می‌کنند غافل نیست.»
مرجع ضمیر «انه»، تحویل قبله به کعبه است.
اهل کتاب می‌دانند که این برگشتن
قبله حق است و از ناحیه خداست، و این بدان جهت می‌فرماید، که کتب آسمانی ایشان صریحا بر
نبوت رسول خدا پیشگوئی کرده بود، و یا صریحا گفته بود: که قبله این
پیغمبر صادق، قسمتی از
مسجدالحرام است، هر کدام باشد، پس جمله : (اوتوا الکتاب) می‌رساند که کتاب اهل کتاب مشتمل بر حقیقت این تحویل، و این حکم بوده، حال یا بدلالت مطابقی، (و از نشانه‌های او این است که قبله امت خود را بسوی
کعبه بر می‌گرداند)، و یا بدلالت ضمنی (او پیغمبری است صادق که هر کاری بکند درست و حق و از طرف پروردگار عالم می‌کند).
و خدا از اینکه اهل کتاب حق را
کتمان می‌کنند، و علمی که به کتاب خود دارند اظهار ننموده، آنرا
احتکار می‌کنند، غافل نیست.
در
سوره بقره به
اشتیاق و انتظار
پیامبر -صلی الله علیه و آله وسلم- برای
نسخ قبله بودن
بیت المقدس اشاره شده است:
قد نری تقلب وجهک فی السماء فلنولینک قبلة ترضـلـها... «ما (به هر سو) گردانیدن رویت در آسمان را نیک می‌بینیم پس (باش تا) تو را به قبله‌ای که بدان خشنود شوی برگردانیم پس روی خود را به سوی
مسجدالحرام کن و هر جا بودید روی خود را به سوی آن بگردانید در حقیقت
اهل کتاب نیک می‌دانند که این (
تغییر قبله) از جانب پروردگارشان (بجا و) درست است و
خدا از آنچه می‌کنند غافل نیست.»
از آیه فوق، استفاده می‌شود که پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - علاقه خاصی به
کعبه داشت و انتظار آن را می‌کشید که فرمان
قبله بودن آن صادر گردد، علت این امر را در علاقه شدید پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - به
ابراهیم -علیه السلام- و آثار او باید جستجو کرد، از این گذشته
کعبه قدیمی‌ترین خانه
توحید بود، او می‌دانست که بیت المقدس قبله موقتی مسلمانان است، و آرزو داشت قبله اصلی و نهائی زودتر تعیین گردد. اما از آنجا که پیامبر - صلی‌الله‌علیه‌و‌آله‌وسلّم - تسلیم فرمان
خدا بود حتی این تقاضا را بر زبان نیاورد، تنها نگاه‌های انتظار آمیزش به
آسمان نشان می‌داد که او
عشق و
شوق شدیدی در دل دارد.
ضمنا تعبیر به (آسمان) شاید به خاطر این باشد که
فرشته وحی از طرف بالا بر او نازل می‌شد و گرنه می‌دانیم نه خداوند مکانی دارد، و نه وحی او محل معینی.
دستور عالمان یهود به پیروان خود برای قبله قرار دادن بیت المقدس و مخالفت با قبله مسلمانان (کعبه):
وقالت طآئفة من اهل الکتـب ءامنوا بالذی انزل علی الذین ءامنوا وجه النهار واکفروا ءاخره لعلهم یرجعون. «و جماعتی از اهل کتاب گفتند در آغاز روز به آنچه بر مؤمنان نازل شد ایمان بیاورید و در پایان (روز) انکار کنید شاید آنان (از اسلام) برگردند.»
بنا بر احتمالی وقتی تغییر قبله برای یهود سخت جلوه نمود کعب بن اشرف به یاران و پیروان خود گفت به آنچه بر پیامبر صلی الله علیه وآله نازل شده (قبله بودن کعبه) ایمان آورید و در آغاز روز به سوی آن نماز بخوانید و در پایان روز به قبله خود بازگردید.
مرکز فرهنگ و معارف قرآن، فرهنگ قرآن، ج۷، ص۴۲، برگرفته از مقاله «قبله بودن بیت المقدس».
